Zmiany w prawie ważne dla służb mundurowych

Możliwość wydłużenia służby powyżej 40 godzin tygodniowo dla funkcjonariuszy zabezpieczających wydarzenia związane z objęciem przez Polskę przewodnictwa w Radzie UE. Preferencyjne traktowanie absolwentów klas mundurowych i byłych funkcjonariuszy podczas naborów do policji czy Straży Granicznej. Sprawdź, co się zmieniło od nowego roku w prawie dla służb mundurowych

Ustawa z 14 czerwca 2024 r. o szczególnych rozwiązaniach w związku z przygotowywaniem i sprawowaniem przez Rzeczpospolitą Polską przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej w I połowie 2025 r. (dalej: u.s.r.) przewiduje możliwość pełnienia służby przez funkcjonariuszy w czasie przekraczającym przypisany maksymalny tygodniowy wymiar czasu służby przy jednoczesnym zapewnieniu prawa do nieprzerwanego wypoczynku. Kwestię tę szczegółowo reguluje art. 10 ust. 1 u.s.r., zgodnie z którym „czas służby funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Służby Ochrony Państwa oraz żołnierzy Żandarmerii Wojskowej pełniących służbę w trakcie przewodnictwa i realizujących zadania bezpośrednio związane z zapewnieniem bezpieczeństwa oficjalnych wydarzeń (…) może przekraczać 40 godzin tygodniowo, z zachowaniem prawa do nieprzerwanego wypoczynku”.

Kwestia zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa podczas wydarzeń związanych z prezydencją powinna być priorytetem, a siły i środki służb je zabezpieczających powinny być adekwatne do charakteru i skali przedsięwzięcia. Co ważne, przepisy szczególne pragmatyk służbowych dotyczące przedłużenia czasu służby i wynikającej z tego tytułu rekompensaty pieniężnej odnoszą się jedynie do zadań bezpośrednio związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa podczas oficjalnych wydarzeń organizowanych w Rzeczypospolitej Polskiej, co nie zawsze może się wiązać z wydarzeniami związanymi z przewodnictwem. Dlatego postanowiono kwestię rekompensaty szczegółowo uregulować w u.s.r. Dodatkowo było to konieczne z tego względu, że ustawy pragmatyczne funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz żołnierzy Żandarmerii Wojskowej w ogóle nie przewidują rekompensaty pieniężnej z tytułu przekroczenia ustawowo wskazanego czasu służby.

Zgodnie z przepisami rekompensatę pieniężną w stosunku do:

• funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego przyznaje się w wysokości 1/172 uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym należnego temu funkcjonariuszowi na stanowisku zajmowanym w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego za każdą godzinę służby przekraczającą normę. Łączny czas służby przekraczający normę w danym okresie rozliczeniowym zaokrągla się w górę do pełnej godziny;
• żołnierzy Żandarmerii Wojskowej przyznaje się w wysokości 1/172 przeciętnego uposażenia żołnierzy zawodowych, określonego według przepisów odrębnych jako wielokrotność kwoty bazowej za każdą rozpoczętą godzinę służby.

Wysokość rekompensaty (w identycznej wysokości jak ww.) przysługuje funkcjonariuszom: policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa. Przy czym ta wysokość jest ustalona w odpowiednich przepisach pragmatyk służbowych (odpowiednie regulacje podane są w art. 10 ust. 5 u.s.r.).

Rekompensata jest wypłacana ze środków budżetu państwa w terminie 90 dni od dnia zakończenia przewodnictwa. ©℗

Przede wszystkim postępowanie kwalifikacyjne wobec takich kandydatów nie obejmuje testu wiedzy. Ponadto są oni zwolnieni z testu sprawności fizycznej w sytuacji, gdy uzyskają pozytywny wynik ze spełniającego odpowiednie kryteria testu sprawności fizycznej przeprowadzonego w ostatniej klasie szkoły w oddziale o profilu mundurowym przez zespół, w którym uczestniczą policjanci lub pracownicy policji. Takie ułatwienia dla kandydatów do służby w policji (absolwentów klas mundurowych) przewiduje ustawa z 1 października 2024 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z utworzeniem oddziałów o profilu mundurowym oraz ułatwieniem powrotu do służby w policji i Straży Granicznej (Dz.U. poz. 1562; dalej: u.z.n.u.). Wprawdzie w tym zakresie u.z.n.u. weszła w życie 5 listopada 2024 r., to jednak dotyczy absolwentów, którzy ukończą szkołę w 2025 r. Przy czym u.z.n.u. przewiduje odrębne postępowanie kwalifikacyjne w stosunku do kandydatów, którzy złożyli podanie o przyjęcie do służby w policji przed upływem trzech lat od ukończenia oddziału o profilu mundurowym (liceum ogólnokształcącego lub technikum), dla którego został określony odpowiedni program szkolenia. Zgodnie z dodanymi przez u.z.n.u. ust. 12a–12b art. 25 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o policji (dalej: u.p.) w przypadku kandydata, który złożył podanie o przyjęcie do służby w policji przed upływem trzech lat od dnia ukończenia oddziału o profilu mundurowym, o którym mowa w art. 28aa ust. 1 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, i uzyskał pozytywny wynik testu sprawności fizycznej w ostatniej klasie szkoły, postępowanie kwalifikacyjne składa się z następujących etapów:

1) złożenia podania o przyjęcie do służby, kwestionariusza osobowego kandydata do służby w policji, a także dokumentów stwierdzających wymagane wykształcenie i kwalifikacje zawodowe oraz zawierających dane o uprzednim zatrudnieniu;

2) badania psychologicznego, w tym testu psychologicznego;

3) rozmowy kwalifikacyjnej;

4) ustalenia zdolności fizycznej i psychicznej do służby w policji;

5) sprawdzenia w ewidencjach, rejestrach i kartotekach, w tym w policyjnych zbiorach danych, prawdziwości danych zawartych w kwestionariuszu osobowym kandydata do służby w policji;

6) postępowania sprawdzającego określonego w przepisach o ochronie informacji niejawnych – w przypadku braku odpowiedniego poświadczenia bezpieczeństwa.

Jednocześnie w przepisach u.p. wprowadzono dodatkowe zmiany, które mają zachęcić absolwentów z oddziałów o profilu mundurowym do wstępowania do służby w policji przez umożliwienie prowadzenia przeznaczonego dla nich szkolenia zawodowego podstawowego. Mianowicie w stosunku do policjanta przyjętego do służby w policji, który ukończył oddział o profilu mundurowym (czteroletnie liceum ogólnokształcące lub pięcioletnie technikum), dla którego został określony program szkolenia na podstawie przepisów ustawy – Prawo oświatowe, można prowadzić szkolenie zawodowe podstawowe w zakresie uzupełniającym różnice programowe między zrealizowanym programem szkolenia w oddziale o profilu mundurowym a szkoleniem zawodowym podstawowym. Przyjęcie takich rozwiązań ma promować osoby, które zdecydowały się na podjęcie i ukończenie nauki w oddziałach o profilu mundurowym, a z punktu widzenia potrzeb kadrowych policji dają pewną rękojmię, iż ww. osoby spełniają oczekiwania, jakie są stawiane przyszłym funkcjonariuszom.

Dodatkowo art. 25 ust. 21a u.p. zapewnia kandydatom – absolwentom oddziałów o profilu mundurowym, którzy ukończyli z wynikiem pozytywnym etapy postępowania kwalifikacyjnego, pierwszeństwo w przyjęciu do służby w policji. Należy bowiem zaznaczyć, iż zgodnie z przepisami postępowanie kwalifikacyjne ma charakter konkursowy i o przyjęciu do służby w policji decyduje liczba uzyskanych punktów (kolejność na liście kandydatów do służby ustala się w zależności od łącznej liczby punktów uzyskanych przez kandydata do służby). ©℗

Tak, u.z.n.u. przewiduje uproszczone postępowania kwalifikacyjne dla byłych mundurowych, którzy postanowią wrócić do służby w policji. Przy czym z uwagi na zróżnicowane doświadczenie oraz nabyte kwalifikacje zawodowe, a także czas pozostawania poza służbą, ustawa wyodrębnia kilka ścieżek postępowania kwalifikacyjnego wobec tych kandydatów. I tak w dotychczasowym art. 25 ust. 13 i 14 u.p. przepisy u.z.n.u. wprowadziły m.in. zmianę polegającą na wydłużeniu z trzech do pięciu lat możliwości zastosowania uproszczonej procedury kwalifikacyjnej. Dzięki temu do uproszczonego postępowania kwalifikacyjnego ma przystępować więcej byłych funkcjonariuszy, co przyczyni się do uzupełnienia wakujących stanowisk w policji.

Zgodnie z ust. 13 art. 25 u.p. w przypadku kandydata, który przed upływem pięciu lat od dnia zwolnienia ze służby w policji złożył podanie o przyjęcie do służby, kwestionariusz osobowy kandydata do służby w policji, a także dokumenty stwierdzające wymagane wykształcenie i kwalifikacje zawodowe oraz zawierające dane o uprzednim zatrudnieniu, jeżeli podczas pełnienia służby w policji uzyskał kwalifikacje zawodowe podstawowe, postępowanie kwalifikacyjne składa się z następujących etapów:

1) złożenia podania o przyjęcie do służby, kwestionariusza osobowego kandydata do służby w policji, a także dokumentów stwierdzających wymagane wykształcenie i kwalifikacje zawodowe oraz zawierających dane o uprzednim zatrudnieniu,

2) rozmowy kwalifikacyjnej,

3) ustalenia zdolności fizycznej i psychicznej do służby w policji,

4) sprawdzenia w ewidencjach, rejestrach i kartotekach, w tym w policyjnych zbiorach danych, prawdziwości danych zawartych w kwestionariuszu osobowym kandydata do służby w policji,

5) postępowania sprawdzającego określonego w przepisach o ochronie informacji niejawnych – w przypadku braku odpowiedniego poświadczenia bezpieczeństwa.

W przypadku kandydata ubiegającego się o przyjęcie do służby w Centralnym Biurze Zwalczania Cyberprzestępczości na stanowisko związane z bezpośrednim rozpoznawaniem i zwalczaniem przestępstw popełnionych przy użyciu systemu informatycznego, systemu teleinformatycznego lub sieci teleinformatycznej oraz zapobieganiem tym przestępstwom, a także wykrywaniem i ściganiem sprawców tych przestępstw postępowanie kwalifikacyjne obejmuje sprawdzenie wiedzy i umiejętności z zakresu informatyki, funkcjonowania systemów informatycznych, systemów teleinformatycznych, sieci teleinformatycznych oraz znajomości języka obcego obejmującej te dziedziny.

Z kolei dodany ust. 13a w art. 25 u.p. odnosi się do kandydatów (byłych funkcjonariuszy policji), którzy złożyli podanie o przyjęcie do służby po upływie pięciu lat od zwolnienia ze służby. W takiej sytuacji zakłada się, z powodu upływu czasu od zwolnienia, iż obok rozwiązań przyjętych w art. 25 ust. 13 u.p. względem takiego kandydata przeprowadzany jest test sprawności fizycznej. Z kolei art. 25 ust. 13b u.p. reguluje postępowanie kwalifikacyjne w stosunku do kandydatów – byłych funkcjonariuszy policji, którzy posiadają stopień w korpusie co najmniej oficerów młodszych policji. Z uwagi na nabyte kwalifikacje zawodowe, doświadczenie oraz kompetencje ta grupa byłych funkcjonariuszy również podlega skróconemu postępowaniu kwalifikacyjnemu, przy czym dla tych kandydatów nie ma cenzusu czasowego związanego z pozostawaniem poza służbą. Dodatkowo kandydaci ci nie przechodzą testu sprawności fizycznej. Tak jak w pozostałych przypadkach wobec nich nie jest przeprowadzane postępowanie sprawdzające określone w przepisach o ochronie informacji niejawnych, ale tylko pod warunkiem że posiadają odpowiednie poświadczenie bezpieczeństwa. Jednocześnie należy wskazać, że zgodnie z dotychczasowymi regulacjami byli policjanci, którzy przystępowali do postępowania kwalifikacyjnego po upływie trzech lat od wystąpienia ze służby, z chwilą ponownego przyjęcia byli zobligowani do ukończenia szkolenia zawodowego podstawowego, co generowało dodatkowe koszty i wydłużało czas kierowania ich do realizacji zadań służbowych. Dotychczasowe doświadczenie w zakresie ponownego przyjmowania do służby byłych funkcjonariuszy policji wskazuje, że są to osoby w pełni przygotowane do realizacji zadań na stanowisku służbowym, na które są mianowane. Zatem w tym zakresie też nastąpiły zmiany. Zgodnie z art. 29 ust. 1a u.p. policjant ponownie przyjęty do służby jest mianowany na stałe, pod warunkiem że przed zwolnieniem ze służby w policji był mianowany w niej na stałe i zapewni samodzielne wykonywanie zadań. Ponadto funkcjonariusze ci nie wymagają przydzielenia opiekuna służbowego, który jest wyznaczany dla policjantów będących w służbie przygotowawczej.

Dodatkowo byłym funkcjonariuszom wracającym do służby zapewniono – analogicznie jak absolwentom szkół o profilu mundurowym – pierwszeństwo w przyjęciu do służby w policji w przypadku ukończenia z wynikiem pozytywnym postępowania kwalifikacyjnego. ©℗

Możliwe jest przeniesienie żołnierza zawodowego do służby w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Kwestię tę reguluje dodany przez u.z.n.u. art. 48a ustawy z 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (dalej: u.a.b.w.). Zgodnie z tym przepisem żołnierz zawodowy może być na własną prośbę przeniesiony do służby w ABW albo AW, jeżeli wykazuje szczególne predyspozycje do jej pełnienia. Żołnierza zawodowego do służby w ABW albo AW przenosi szef właściwej agencji za zgodą ministra obrony narodowej. Przenoszonemu żołnierzowi nie przysługuje jednak ani odprawa, ani inne należności przewidziane dla żołnierzy zawodowych zwalnianych z zawodowej służby wojskowej. Osoba przeniesiona do służby w agencji jest mianowana na równorzędny stopień we właściwej agencji. W przypadku przeniesienia zawieszeniu ulega obowiązek zwrotu przez żołnierza zawodowego kosztów jego utrzymania i nauki lub szkolenia poniesionych przez jednostkę organizacyjną podległą ministrowi obrony narodowej lub przez niego nadzorowaną.

Jednak, co ważne, zawieszenie zwrotu kosztów następuje na wniosek osoby przenoszonej do służby w agencji, który osoba zainteresowana musi skierować do organu właściwej jednostki organizacyjnej podległej ministrowi obrony narodowej lub przez niego nadzorowanej. Osobę przeniesioną do służby w agencji zwalnia się z obowiązku zwrotu wymienionych kosztów przez okres liczony w dniach, dwa razy dłuższy od okresu nauki lub szkolenia, za który naliczono kwotę podlegającą zwrotowi. Zgodnie z art. 48 ust. 8 u.a.b.w. o zwolnieniu osoby przeniesionej do służby w agencji z tej służby przed upływem ww. okresu informuje się niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni, licząc od dnia zwolnienia, właściwą jednostkę organizacyjną podległą ministrowi obrony narodowej lub przez niego nadzorowaną. ©℗