Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Krajowa Rada Komornicza wystąpiła w ubiegłym tygodniu do premier Beaty Szydło z prośbą o rozważenie działań zmierzających do zapewnienia prawidłowej realizacji programu 500+.
Zmiana przepisów kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wyłączająca spod egzekucji świadczenia wychowawcze, może bowiem okazać się niewystarczająca do ich ochrony. W uzasadnieniu stanowiska podniesiono, że taka zmiana wprowadza wyłącznie ograniczenie możliwości egzekucji długów bezpośrednio z należnych świadczeń poprzez zajęcie wierzytelności, natomiast nie będą one chronione w sytuacji przekazania ich na rachunek bankowy rodziców.
Informacja na ten temat pojawiła się w mediach i tego samego dnia Ministerstwo Sprawiedliwości zamieściło komunikat, z którego wynikało, że świadczenie 500+ jest chronione przed egzekucją komorniczą. Zgodnie bowiem z art. 833 par. 6 k.p.c. w całości wyłączone są spod egzekucji komorniczej świadczenia wychowawcze przyznane w ramach programu Rodzina 500+. W komunikacie zamieszczono też informację, że komornicy są funkcjonariuszami publicznymi zobowiązanymi do stosowania przepisów prawa i wszystkie przypadki, w których będą je naruszać, spotkają się niezwłocznie z reakcją ministra sprawiedliwości w postaci wszczynania postępowań dyscyplinarnych. Podstawowym środkiem do zapobieżenia nieprawidłowościom ma być wysyłanie przez komorników formularzy zajęć, w których wyraźnie zostaną wskazane świadczenia wychowawcze jako niepodlegające zajęciu.
Wystąpienie KRK było podyktowane wyłącznie troską o właściwą realizację programu 500+. Problem był już zresztą podejmowany przez rzecznika praw obywatelskich. Dwukrotnie – w 2006 r. i w 2013 r. – zwracał się on do ministra sprawiedliwości o zmianę w zakresie ochrony m.in. świadczeń wskazanych w art. 833 par. 6 k.p.c. Wskazywał, że gdy świadczenia te wpłyną na rachunek bankowy, ograniczenie to traci aktualność. W efekcie uregulowania prawne dotyczące ograniczeń egzekucji nie zapewniają dłużnikom rzeczywistej ochrony minimum egzystencji.
Minister sprawiedliwości w odpowiedzi na pierwszą interwencję (pismo podpisał ówczesny wiceminister, obecny prezydent RP Andrzej Duda) wyjaśnił, że ograniczenia egzekucji, o których mowa w art. 829–839 k.p.c., podyktowane zostały względami humanitarnymi, społecznymi lub gospodarczymi. Przepis art. 833 normuje ograniczenie bądź wyłączenie spod egzekucji świadczeń należnych dłużnikowi, dotyczy jednakże tylko świadczeń niepodjętych. Proponowane przez RPO zwolnienie spod egzekucji w całości sum wypłaconych z tytułu świadczeń alimentacyjnych (w tym również przekazywanych na rachunek bankowy) niosłoby za sobą niebezpieczeństwo obchodzenia prawa. Jednoznacznie stwierdzono, że w świetle obowiązujących przepisów – w szczególności istniejących ograniczeń egzekucji i kwoty wolnej od zajęcia na rachunku bankowym – nie wydaje się celowe wprowadzanie zmian.
W kolejnej odpowiedzi (pismo z 15 lutego 2013 r.) minister sprawiedliwości wyjaśnił, że w trakcie prac nad projektem założeń zmian w k.p.c. rozważano postulowany przez RPO kierunek zmian. Miały one polegać na wprowadzeniu regulacji, że nie podlegają zajęciu środki wpłacone na rachunek bankowy dłużnika z tytułu sum lub świadczeń, które według innych przepisów nie podlegają egzekucji jako służące zapewnieniu utrzymania dłużnika i jego rodziny. Jednocześnie rozważano określenie kwoty wolnej od zajęcia na poziomie minimalnego wynagrodzenia oraz takie zredagowanie przepisów, aby zwolnienie to nie miało charakteru jednorazowego, lecz obowiązywało przez cały okres zajęcia, co zagwarantuje ochronę minimum egzystencji w razie skierowania egzekucji do rachunku bankowego (taka regulacja wejdzie w życie 8 września 2016 r.).
Przytoczone stanowiska MS wskazują, że wyrażona przez Krajową Radę Komorniczą obawa co do skuteczności ochrony świadczeń 500+ nie jest bezzasadna. W doktrynie i w orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że środki wpłacone na rachunek bankowy tracą swoją tożsamość, a egzekucja z rachunku bankowego prowadzona jest wedle odrębnych zasad, określonych w przepisach prawa bankowego. Dlatego potrzebne jest stworzenie realnych mechanizmów zabezpieczających świadczenia zwolnione spod egzekucji – nie tylko na etapie ich wypłaty, lecz także w przypadku wpłaty na rachunek bankowy.
