Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną na przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 124 ze zm.) zezwalające na przepadek przedmiotów, które posłużyły do popełnienia przestępstwa, nawet gdy nie należały do sprawcy. Skargę do TK złożył Zbigniew O., który użyczył samochodu innej osobie. Ta wykorzystała pojazd do przemytu narkotyków, wykonując nawet w tym celu specjalną skrytkę w bagażniku.
Sąd rozpatrujący sprawę stwierdził, że prawdopodobnie auto zostało przerobione bez wiedzy i zgody właściciela, jednak nie ma to znaczenia. Zgodnie z art. 70 ust. 1 ustawy antynarkotykowej w razie skazania za przestępstwa określone w art. 53-61, 63 i 64 można orzec przepadek przedmiotu przestępstwa oraz przedmiotów i narzędzi, które służyły lub były przeznaczone do jego popełnienia, nawet jeżeli nie były własnością sprawcy. Chodzi m.in. o przestępstwa takie, jak wytwarzanie środków odurzających i substancji psychoaktywnych, wprowadzanie ich do obrotu, przemyt etc.
Skarżący zarzucił temu przepisowi niezgodność z art. 2 i 42 konstytucji przez to, że dopuszcza karanie osoby, która nie dopuściła się czynu karalnego, oraz z art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 21 przez to, że dopuszcza pozbawienie prawa własności, mimo że nie jest to konieczne dla realizacji żadnych konstytucyjnie chronionych wartości i bez zachowania zasady proporcjonalności.
Zbigniew O. zaskarżył cały przepis, ale TK badał go tylko w zakresie adekwatnym do sytuacji skarżącego. Wypowiedział się więc o zgodności z konstytucją tylko w zakresie, w jakim przepis dotyczy przepadku przedmiotu, który faktycznie posłużył do popełnienia przestępstwa. Poza zakresem rozważań pozostawił przepadek przedmiotu przestępstwa (np. samych narkotyków) oraz przedmiotów przeznaczonych do jego popełnienia (a więc przygotowywanych specjalnie do popełnienia czynu).
– Trybunał Konstytucyjny uznał, że regulacja w zakresie, w jakim dopuszcza orzeczenie środka karnego w postaci przepadku przedmiotu należącego do osoby trzeciej, której nie można uczynić zarzutu, że przewidywała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła była przewidzieć, że ten przedmiot może być użyty do popełnienia przestępstwa, jest niezgody z art. 42 ust. 1 w z art. 2 konstytucji. Jest niesprawiedliwe pozbawienie własności kogoś, kto w żaden sposób nie przyczynił się świadomie do tego, że inna osoba popełniła przestępstwo – mówiła w uzasadnieniu sędzia Teresa Liszcz.
Trybunał przypomniał, że choć ochrona prawa własności nie ma charakteru absolutnego, to w tym przypadku przepis ustawy antynarkotykowej prowadzi do naruszenia istoty własności, w sytuacji gdy nie było to ani konieczne, ani proporcjonalne. Dlatego TK uznał, że art. 70 ust. 1 w zakresie, w jakim pozwala na orzeczenie przepadku przedmiotu, który posłużył do popełnienia przestępstwa, jest także niezgodny z art. 31 ust. 3 i 64 ust. 1 i 3.
Niesprawiedliwe jest pozbawienie własności kogoś, kto nie przyczynił się do popełnienia przestępstwa
ORZECZNICTWO
Wyrok TK z 24 listopada, sygn. akt SK 59/13.
