Któż z nas nie chciałby zostać nieodpłatnie wzbogacony? Jedną z najczęściej stosowanych form przekazania części swego majątku jeszcze za życia jest umowa darowizny. W związku z tym w dzisiejszym Poradniku przedstawimy istotę wyżej wskazanej czynności prawnej, typowe postanowienia zamieszczane w treści umowy oraz powiemy czym jest polecenie i kto może żądać jego wykonania, a ponadto omówimy kwestie zwolnienia darowizny od podatku.
Uwaga! Chcesz poprawnie sporządzić umowę darowizny, przejdź do formularza Umowa darowizny - pobierz formularz

Istota umowy darowizny i jej przedmiot

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Przedmiotem umowy darowizny mogą być:

• Nieruchomość;
• Ruchomość;
• Pieniądze;
• Prawa majątkowe.


Strony umowy darowizny i sposób ich oznaczenia

Stronami umowy darowizny są:

• Darczyńca;
• Obdarowany.

Na wstępie należy wskazać datę i miejsce zawarcia umowy, a następnie przejść do określenia jej stron. By należycie oznaczyć strony umowy darowizny podaje się :

• Imię;
• Nazwisko;
• Miejsce zamieszkania;
• Nazwę i numer dokumentu tożsamości;
• PESEL;
• NIP.




Określenie przedmiotu darowizny

W umowie darowizny należy oznaczyć jej przedmiot.
Przykład:
Jeżeli przedmiotem darowizny będzie samochód, musimy wskazać jego:
• Markę;
• Rok produkcji;
• Nr silnika;
• Pojemność silnika ;
• Nr nadwozia;
• Numer rejestracyjny.







W umowie darowizny na ogół zamieszcza się także postanowienie, w którym darczyńca oświadcza, że jest właścicielem rzeczy.

Określenie wartości przedmiotu darowizny

W umowie darowizny należy także określić wartość przedmiotu darowizny. Ma to znaczenie z punktu widzenia obowiązków podatkowych, dlatego że podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem darowizny.

Forma umowy darowizny i skutki jej niedochowania

Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Powyższe nie uchybia przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron. Dlatego też jeżeli, np. przedmiotem umowy darowizny jest nieruchomość, niezachowanie formy aktu notarialnego skutkuje jej bezwzględną nieważnością, co oznacza, że obdarowany nie stanie się właścicielem nieruchomości.

Zwolnienie od podatku

Jak wyżej wspomniano, nabycie tytułem darowizny jest opodatkowane, ale nie zawsze. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zostaną łącznie spełnione następujące warunki :

1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego,
oraz
2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych przekracza kwotę 9637 zł - udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Warunkami zwolnienia jest tak obowiązek zgłoszenia, jak i obowiązek udokumentowania.

Z uwagi na powyższe, w umowie darowizny zamieszcza się również postanowienie, w którym „strony oświadczają że dokonywana między nimi darowizna jest pierwszą w ciągu ostatnich … lat”.

Inne postanowienia w umowie darowizny

W umowie darowizny zamieszcza się na ogół także inne postanowienia, w których m.in.:

• Darczyńca oświadcza, że przedmiot darowizny jest wolny od wad prawnych i fizycznych;
• Strony oświadczają, że obdarowany jest już w posiadaniu przedmiotu darowizny i z chwilą zawarcia umowy przechodzą na niego wszelkie korzyści i ciężary, jak również niebezpieczeństwo jego przypadkowego utraty lub zniszczenia (należy podkreślić, że umowa darowizny dochodzi do skutku, jeżeli nastąpi wydanie przedmiotu umowy przez darczyńcę i przeniesienie jego własności na obdarowanego);
• Strony oświadczają, że wszelkie koszty związane z zawarciem umowy ponosi np. obdarowany;
• Strony dokonują wyboru sądu, który w razie sporu pomiędzy stronami będzie właściwy do jego rozstrzygnięcia.


W umowie darowizny dopuszczalne jest również wyłączenie odpowiedzialności darczyńcy za wady rzeczy darowanej. W świetle regulacji art. 892 KC, jeżeli rzecz darowana ma wady, darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził obdarowanemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich w czasie właściwym, chyba że obdarowany mógł z łatwością wadę zauważyć. Nie ma jednak przeszkód, by odpowiedzialność tę bądź zmodyfikować, bądź wyłączyć.

Polecenie w umowie darowizny

W umowie darowizny można także zamieścić tzw. polecenie, czyli zobowiązanie obdarowanego do oznaczonego działania lub zaniechania. Polecenie nie czyni jednak nikogo wierzycielem. Istotą polecenia jest to, że obdarowany zostaje zobowiązany do podjęcia konkretnego działania na rzecz bądź to osoby trzeciej bądź to samego darczyńcy. Innymi słowy adresatem polecenia jest osoba trzecia albo darczyńca (zob. wyr. Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 17 kwietnia 2015 r. I ACa 160/15). Wypełnienia polecenia może domagać się darczyńca, który wykonał zobowiązanie wynikające z umowy darowizny, a po jego śmierci wypełnienia polecenia mogą żądać spadkobiercy darczyńcy, a jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny - także właściwy organ państwowy. Z istoty polecenia wynika jednak to, że określony krąg podmiotów może domagać się od obciążonego powinnego zachowania się wynikającego z treści polecenia, jednak podmioty te nie mogą skorzystać z przymusu państwowego w celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się (zob. post. Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2002 r. III CZP 19/02).

Obdarowany może także odmówić wypełnienia polecenia, jeżeli jest to usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany stosunków. Jeżeli wypełnienia polecenia żąda darczyńca lub jego spadkobiercy, obdarowany może zwolnić się przez wydanie przedmiotu darowizny w naturze w takim stanie, w jakim przedmiot ten się znajduje. Nie może jednak tego uczynić wtedy, gdy wypełnienia polecenia żąda właściwy organ państwowy.

Umowa darowizny - pobierz formularz

Kiedy niewykonanie polecenia uzasadni odwołanie darowizny?

Niewykonanie obowiązku nałożonego w umowie darowizny nie może zatem automatycznie uzasadniać odwołania darowizny. Takie zaniechanie, aby mogło usprawiedliwiać odwołanie darowizny, musi mieć postać rażącej niewdzięczności. Ta kwalifikowana postać niewdzięczności w przypadku niewypełnienia obowiązku nałożonego na obdarowanego w umowie darowizny będzie miała miejsce wówczas, gdy obdarowany polecenia nie wypełnia, mimo że w istniejących warunkach jest ono możliwe do wykonania, nie napotyka przeszkód i brak jest uzasadnionych przyczyn, aby go nie wypełnić (zob. wyr. Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 marca 2015 r. I ACa 73/15).

Podstawa prawna:
Art. 888, art. 890, art. 892, art. 893, art. 894, art. 895 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (T.j. Dz.U.2014.121)
Art. 1, art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn ( T.j. Dz.U.2015.86)

Natalia Szok, aplikant radcowski, redaktor SerwisPrawa.pl