W myśl nowelizacji ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP pomoc prawna dla osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej, pozbawionych statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, obejmie postępowania na etapie przedsądowym. Będzie świadczona m.in. przez adwokatów, radców prawnych i organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego wpisane na listę prowadzoną przez Urząd do Spraw Cudzoziemców (UdSC).

Zgodnie z regulacją nieodpłatna pomoc prawna będzie przysługiwać w razie wydania cudzoziemcowi przez UdSC decyzji m.in. o odmowie nadania statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej, umorzeniu postępowania ws. udzielenia ochrony międzynarodowej czy przekazaniu wnioskodawcy do innego państwa UE. Pomoc w ramach postępowań odwoławczych będzie polegała na sporządzeniu odwołania od decyzji UdSC. Cudzoziemiec będzie miał także zapewnionego pełnomocnika oraz tłumacza przed organem drugiej instancji - Radą do Spraw Uchodźców.

Dodatkowym kryterium dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej dla cudzoziemców, którym została wydana decyzja o pozbawieniu statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, będzie poziom ich dochodów. Warunkiem będzie uzyskiwanie dochodu nie większego niż 150 proc. kryterium dochodowego określonego w ustawie o pomocy społecznej (w przypadku osoby samotnej wynosi ono obecnie 461 zł lub 316 zł na jednego członka w rodzinie).

Koszt nieodpłatnej pomocy prawnej dla cudzoziemców MSW szacuje na ponad 3 mln zł rocznie.

Uchodźcy w Polsce: Więcej wiedzy, mniej strachu. Część II
Uchodźcy w Polsce: Więcej wiedzy, mniej strachu. Część II

Zobacz również

Ustawa wprowadza także możliwość złożenia przez cudzoziemca wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w siedzibach wszystkich oddziałów i placówek Straży Granicznej.

Precyzuje też przepisy dotyczące dzieci cudzoziemskich pozostających bez opieki rodziny. Wniosek o udzielenie im ochrony międzynarodowej będzie składał kurator albo przedstawiciel organizacji międzynarodowej lub pozarządowej zajmującej się udzielaniem pomocy cudzoziemcom. Natomiast UdSC, w celu odnalezienia krewnych takich dzieci, będzie odpowiedzialny m.in. za nawiązanie kontaktu z międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi.

Ponadto Straż Graniczna będzie odpowiedzialna za zapewnienie transportu osobom niepełnosprawnym, w podeszłym wieku, kobietom ciężarnym, rodzicom samotnie wychowującym małe dzieci - do ośrodka recepcyjnego.

Ustawa zawiera także zmiany w zakresie przepisów dotyczących relokacji i przesiedleń. Ich celem było umożliwienie relokacji nie tylko cudzoziemców, którzy otrzymali status uchodźcy w innym państwie członkowskim, ale i osób, które jedynie złożyły wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. Definicja relokacji dotychczas mówiła jedynie o "cudzoziemcach objętych ochroną międzynarodową”, obecnie pojawiła się w niej także kategoria "cudzoziemca, który złożył wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej”. Nie zmieniła się jednak definicja przesiedlenia, co oznacza, iż wciąż powyższej procedurze mogą podlegać jedynie cudzoziemcy uznani za uchodźcę przez Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców (UNHCR).

Cudzoziemcom, którym odmówiono nadania statusu uchodźcy, może być udzielona ochrona uzupełniająca. Otrzymują ją osoby, które w przypadku powrotu do kraju pochodzenia będą realnie narażone na ryzyko: orzeczenia kary śmierci, tortur, nieludzkiego traktowania, zagrożenia dla życia, wynikającego z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji konfliktu zbrojnego.

Ustawa umożliwia szefowi UdSC zwrócenie się do komendanta głównego: Straży Granicznej, policji oraz szefa ABW z pytaniem, czy wjazd cudzoziemca na terytorium RP i jego pobyt mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego - jeszcze przed przystąpieniem do przesiedlenia lub relokacji cudzoziemca.

Ustawa ma na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego przepisów prawa Unii Europejskiej tworzących Wspólny Europejski System Azylowy II generacji, czyli tzw. pakiet azylowy. Wejdzie ona w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem wskazanych w ustawie regulacji wchodzących w życie 1 stycznia 2016 r.