Polska była organizatorem kolejnego dorocznego spotkania Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów.

Na spotkaniu zorganizowanym w dniach 14-17 maja 2015 r. omawiane były problemy dotyczące trójpodziału władz i zachowania niezawisłości sędziowskiej. Po raz kolejny prezentowana była sprawa sytuacji politycznej w Turcji. Nasi koledzy z Turcji walczyli od dłuższego już czasu o poparcie Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów w ich walce o niezawisłość sędziowską. Ingerencja władzy wykonawczej w kompozycję i funkcjonowanie tamtejszej Krajowej Rady Sądownictwa spowodowała wypaczenie istoty działania tego podmiotu oraz jego rolę w strzeżeniu niezawisłości sędziów. Z rozgoryczeniem przyjęto fakt, iż dotychczasowe działania Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów, polegające na wydawaniu rezolucji i kierowaniu listów do władz Turcji, nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. W Turcji nadal dochodzi do naruszania trójpodziału władz poprzez zbytnią ingerencję władzy wykonawczej w działania władzy sądowniczej. Mają miejsce aresztowania sędziów bez uzasadnionej podstawy faktycznej i prawnej, jedynie z uwagi na wydanie orzeczenia, które jest wbrew poglądom urzędujących polityków. Wyrażane dotychczas przez Europejskie Stowarzyszenie Sędziów i Światową Unię Sędziów zaniepokojenie o los sędziów w Turcji, nie przyniosło oczekiwanych skutków i do naruszeń zasady trójpodziału władzy dochodzi tam nadal.

Wszystkie powoływane w niniejszym raporcie rezolucje, listy do władz i oświadczenia EAJ i IAJ znaleźć można na stronie internetowej Światowej Unii Sędziów: ww.iaj-uim.org

Ukraina sygnalizowała już na poprzednim spotkaniu EAJ w Brazylii, że obawia się zagrożenia niezawisłości sędziowskiej poprzez proponowane w prawie zmiany. Zdecydowano wówczas o wysłaniu do Ukrainy przedstawicieli EAJ dla zbadania sytuacji. Raport z tego pobytu przedstawiony został na obecnym posiedzeniu w Gdańsku. Sędziowie wszystkich instancji na Ukrainie zostali poddani lustracji oznaczającej kontrolę wydawanych przez nich orzeczeń. Rodzi to uzasadnione obawy, iż jest to instrument do usuwania sędziów wydających orzeczenia, które mogłyby nie spodobać się politykom sprawującym władzę. W związku z powyższym EAJ wydało na obecnym spotkaniu rezolucję, w której przestrzega przed wprowadzaniem tego rodzaju mechanizmów i wskazuje jakie kryteria winny zostać spełnione, aby taka lustracja nie stanowiła naruszenia zasad niezawisłości sędziowskiej i trójpodziału władz.

Czarnogóra poruszyła kwestię wynagrodzeń sędziów. Wprowadzane obecnie uregulowania zmierzające do obniżenia wynagrodzeń sędziów i uczynienie ich nieadekwatnymi do wynagrodzeń w pozostałych sektorach publicznych, spowodowało wystosowanie przez przewodniczącego EAJ listu do władz Czarnogóry, w którym wyraża on zaniepokojenie takimi przepisami oraz wskazuje, iż wynagrodzenia sędziowskie powinny być stosowne do istoty sprawowanej funkcji i zapobiegające groźbie naruszenia niezawisłości sędziowskiej.

Belgia przedstawiła kwestie niewystarczającego dla potrzeb prawidłowego funkcjonowania sądownictwa budżetu. Finansowanie działania sądów jest fundamentem prawidłowego sprawowania władzy i jej trójpodziału. Niedostateczne dofinansowanie spowodować może zaburzenie prawidłowego działania wymiaru sprawiedliwości i stanowi zagrożenie dla podstawowych zasad demokracji. EAJ zdecydowało zatem o wystosowaniu listu do Premiera Belgii, gdzie wskazuje na doniosłość zapewnienia prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości poprzez jego dostateczne dofinansowanie.

Polska podjęła próbę zwrócenia uwagi gremium na kwestie związane z nieograniczonym dostępem Ministra Sprawiedliwości do danych osobowych znajdujących się w systemach informatycznych sądów. Możliwość żądania przedstawienia akt spraw i informacji zawartych w elektronicznych aktach każdej sprawy, narusza naszym zdaniem zasady niezawisłości sądów. Problem ten przedstawiono już wcześniej na forum MEDEL, który złożył oświadczenie o przystąpieniu jako amicus curiae do toczącego się przez Trybunałem Konstytucyjnym postępowania w sprawie ograniczenia dostępu do tych danych przez nieuprawnione podmioty, w tym Ministra Sprawiedliwości. EAJ także postanowiło wesprzeć polskich sędziów poprzez wydanie rezolucji, w której czytamy, że w przypadku prowadzenia elektronicznych akt sprawy, należy wykazać się szczególną troską o zachowanie tajemnicy danych osobowych. Dane te nie powinny być dostępne dla żadnych podmiotów, które nie są uprawnione do ich przeglądania, włączając w to Ministra Sprawiedliwości. Dostęp do informacji zawartych w tych aktach powinien być przedmiotem ścisłych uregulowań prawnych. Powyższe zasady odzwierciedlają istotę trójpodziału władz i chronią niezawisłość sędziowską a także stanowią ochronę danych osobowych strony postępowania sądowego.

Następne spotkanie Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów odbędzie się na jesieni w Barcelonie.

Dorota Marszałkowska, sędzia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, członek zarządu i szefowa Zespołu Międzynarodowego SSP „Iustitia"