Odmowa ustanowienia pełnomocnika z urzędu podlega zaskarżeniu, nawet jeżeli wnioskowała o niego strona postępowania inna niż oskarżony - uznał Sąd Okręgowy w Częstochowie.

M.B. jako oskarżyciel prywatny domagał się wyznaczenia mu pełnomocnika z urzędu. Spotkał się z odmową, dlatego zdecydował się odwołać. Przewodnicząca wydziału na mocy art. 429 par. 1 k.k. odmówiła z kolei przyjęcia zażalenia oskarżyciela prywatnego. Argumentowała, że zażalenie to jest niedopuszczalnym środkiem odwoławczym. Z orzeczeniem tym nie zgodził się oskarżyciel prywatny. Sprawa trafiła do sądu okręgowego, który uznał, że zażalenie w tej sprawie zasługuje na uwzględnienie.

W uzasadnieniu podkreślił, że co prawda wprost z żadnego przepisu k.p.k. nie wynika, aby orzeczenie o odmowie wyznaczenia pełnomocnika z urzędu było zaskarżalne, to jednak należy tu wziąć pod uwagę wyrok TK z 8 października 2013 roku (sygn. K 30/11). Trybunał uznał w nim, że art. 81 par. 1 k.p.k. w zakresie, w jakim nie przewiduje sądowej kontroli zarządzenia prezesa sądu o odmowie wyznaczenia obrońcy z urzędu dla oskarżonego, który złożył wniosek w trybie art. 78 par. 1 k.p.k., jest niezgodny z konstytucją.

Orzeczenie to znalazło już swoje odzwierciedlenie w orzecznictwie. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 marca 2014 roku ( sygn. IV KZ 13/14) wskazał, iż przesądzenie przez TK o niekonstytucyjności art. 81 k.p.k. z uwagi na brak możliwości zaskarżenia odmowy ustanowienia oskarżonemu obrońcy z urzędu oznacza, że sądy, dopóki nie dojdzie do odpowiedniej zmiany przepisów, powinny wprost stosować przepisy ustawy zasadniczej zarówno dotyczące prawa oskarżonego do obrony, jak i możliwości zaskarżania wydanych w I instancji decyzji procesowych wskazanych w tym orzeczeniu TK.

W ocenie sądu okręgowego zaprezentowane poglądy powinny mieć zastosowanie także do decyzji skutkujących odmową wyznaczenia pełnomocnika z urzędu, zarówno dla oskarżyciela posiłkowego, jak i dla oskarżyciela prywatnego.

Jego zdaniem skoro wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu jest rozpoznawany w takim samym trybie jak wniosek o ustanowienie obrońcy z urzędu, to w tożsamy sposób powinien być również odczytywany tryb zaskarżenia zarządzenia na odmowę ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika strony postępowania innej niż oskarżony.

Przyjęcie odmiennego poglądu doprowadziłoby do trudnej do zaakceptowania sytuacji, w której wnioskodawca, oskarżyciel subsydiarny, powód cywilny, a także oskarżyciel prywatny zostaliby pozbawieni możliwości zweryfikowania w drodze kontroli instancyjnej decyzji odmawiającej przyznania im pełnomocnika z urzędu, co zdaniem sądu stawiałoby oskarżonego w toku postępowania karnego w uprzywilejowanej pozycji w stosunku do wymienionych podmiotów.

Dlatego też sąd uważa, iż brak jest szczególnych okoliczności uzasadniających ustanowienie wyjątku od zasady wyrażonej w art. 78 konstytucji także w odniesieniu do zaskarżenia odmowy wyznaczenia zarządzeniem prezesa sądu (postanowieniem sądu) pełnomocnika oskarżyciela prywatnego z urzędu w trybie o jakim mowa w przepisie art. 78 par. 1 k.p.k. w związku z art. 88 k.p.k.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Częstochowie (sygn. VII Kz 681/14).

PS