Do biura RPO wpływa coraz więcej skarg od Polonii, która nie może otrzymać odszkodowania od Skarbu Państwa za krzywdy doznane od radzieckich organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości lub organów pozasądowych z powodu działalności na rzecz niepodległości Polski. Tego typu zadośćuczynienie przysługuje na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 1991 r. nr 34, poz. 149 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem taka wypłata należy się wyłącznie osobom mieszkającym obecnie bądź w chwili śmierci w obecnych granicach Polski. Przy czym okres prześladowań musi obejmować czas od 1 lipca 1944 r. do 31 grudnia 1956 r.
Rzecznik wskazuje, że działalność na rzecz niepodległości mogła być rozpoczęta na terytorium Polski, a po 1946 r. była często kontynuowana – na skutek przesunięcia granic – poza nim. Osoby te, mimo że nie zmieniły miejsca zamieszkania, znalazły się poza granicami kraju. Tym samym zainteresowani lub ich najbliżsi nie mają możliwości ubiegania się o wypłatę odszkodowania od naszego państwa na podstawie obowiązujących przepisów. Co więcej, prawo do ubiegania się o to świadczenie ograniczają przepisy dotyczące właściwości sądów. Żądanie odszkodowania i zadośćuczynienia należy bowiem zgłosić w polskim sądzie, w którego okręgu zamieszkuje osoba ubiegająca się o pieniądze.
W ocenie rzecznika zasada terytorialności nie powinna dotyczyć spadkobierców osób, które zmarły w wyniku represji na byłych terenach należących do Polski.