Narodziny dziecka są niesamowitym przeżyciem dla rodziców. Niekiedy w emocjach można zapomnieć, że wiążą się one również z koniecznością złożenia szeregu dokumentów. Sprawdź, jakie formalności należy załatwić w związku z narodzinami potomka.

Uznanie ojcostwa

Niekiedy już pierwsze czynności należy wykonać przed porodem dziecka. Tak może być w przypadku uznania ojcostwa. Dotyczy ono mężczyzn, którzy nie są mężami matki dziecka. Jeżeli bowiem dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dnia od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki (art. 62 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego; dalej: k.r.o.).

W pozostałych przypadkach warto jednak uznać ojcostwo. Dlaczego? Bowiem mężczyzna nabywa władzę rodzicielską nad dzieckiem od jego momentu jego urodzenia aż do osiągnięcia przez nie pełnoletności (art. 92 k.r.o.). Czym ona jest? Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia z dnia 5 maja 2000 r. (II CKN 761/00) stanowi ona ogół obowiązków i praw względem dziecka mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów. Rodzice mają jednak względem dziecka także prawa i obowiązki nie objęte władzą rodzicielską, nie stanowiące jej elementu, jak np. prawo do osobistej styczności z dzieckiem.

Ponadto powinna być ona wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (art. 95 par. 3 k.r.o.)

Mówiąc prościej – władza rodzicielska to możliwość decydowania o dziecku i sprawowania pieczy nad jego majątkiem.

Kiedy może się ona przydać? Np. kiedy mama musi po porodzie zostać w szpitalu, to dzięki uznaniu ojciec dziecka będzie mógł zabrać je ze sobą do domu. Będzie mógł też podejmować decyzję o zabiegach medycznych i być informowany o tym co się dzieje z dzieckiem. Jak również, co jest w istotne w kontekście formalności związanych z narodzinami potomka, będzie mógł dokonać czynności związanych z rejestracją dziecka w Urzędzie Stanu Cywilnego (dalej: USC)

Kiedy można uznać ojcostwo? Jak to już zostało zasygnalizowane można tego dokonać jeszcze przed narodzinami dziecka.

Jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie ojcostwa albo na mocy orzeczenia sądu (art. 72 par. 1 k.r.o.)

Najłatwiejszą drogą jest uznanie ojcostwa przed kierownikiem USC. W tym celu należy umówić się na wizytę w dowolnym urzędzie stanu cywilnego.

Jak to będzie wyglądało? Uznanie ojcostwa następuje, gdy mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna.

Osoba, która ukończyła lat 16 a nie ukończyła lat 18 oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może złożyć tylko przed sądem opiekuńczym.

Jeżeli jest to możliwe, to najlepszym rozwiązaniem jest pojechanie do urzędu wspólnie z matką dziecka. Wtedy będzie mogła ona od razu złożyć stosowne oświadczenie, dzięki czemu zaświadczenie potwierdzające uznanie ojcostwa.

Uznanie ojcostwa nie może nastąpić, jeżeli toczy się sprawa o ustalenie ojcostwa.

Jakie dokumenty należy ze sobą zabrać?

Konieczne będzie ze sobą zabranie:

  • Dowodów osobistych lub paszportów obojga rodziców
  • Zaświadczenia lekarskiego lub karty ciąży

Ile to kosztuje? Nic, jest ono bowiem zwolnione z opłaty skarbowej.

Polskie prawo umożliwia również uznanie ojcostwa przed notariuszem albo urzędnikiem.

Można tego dokonać w razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu matki dziecka lub mężczyzny, od którego dziecko pochodzi. Oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może zostać zaprotokołowane przez notariusza albo złożone do protokołu wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy.

Protokół podpisuje osoba, która przyjęła oświadczenie, oraz osoba, która je złożyła, chyba że nie może ona go podpisać. Przyczynę braku podpisu należy podać w protokole.

Protokół zawierający oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa powinien być niezwłocznie przekazany do urzędu stanu cywilnego właściwego do sporządzenia aktu urodzenia dziecka.

Jeżeli oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa zostało złożone przed urodzeniem dziecka poczętego, lecz nieurodzonego, protokół zawierający to oświadczenie jest przekazywany do urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia matki dziecka lub do urzędu stanu cywilnego właściwego dla miasta stołecznego Warszawy - gdy rejestracja urodzenia matki nie nastąpiła na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Rejestracja dziecka w USC

Kiedy już nasze dziecko na świat pierwszą formalnością jaką musimy załatwić jest zarejestrowanie go w Urzędzie Stanu Cywilnego.

Kto może to zrobić?

Zgłoszenia urodzenia dokonują matka lub ojciec dziecka posiadający pełną zdolność do czynności prawnych.

Ojciec dziecka powinien wcześniej złożyć oświadczenie o uznaniu ojcostwa, jeśli nie jest mężem matki dziecka (o czym pisaliśmy wyżej). Tylko wtedy kierownik USC może przyjąć zgłoszenie urodzenia od ojca dziecka i wpisać jego dane do aktu urodzenia dziecka.

Matka lub ojciec dziecka, którzy ukończyli 16 lat, dokonują zgłoszenia urodzenia, jeżeli posiadają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. W pozostałych przypadkach zgłoszenia urodzenia dokonują przedstawiciel ustawowy lub opiekun matki.

Można zgłosić wyłącznie dziecko urodzone w Polsce.

Ile mamy na to czasu? Zgłoszenia urodzenia dziecka dokonuje się w terminie 21 dni od dnia sporządzenia karty urodzenia.

Kartę urodzenia wystawia zaś upoważniona do tego osoba, która odebrała poród – na przykład lekarz lub położna. Następnie karta jest przekazywana przez szpital do właściwego USC, na co placówka medyczna ma 3 dni.

Warto więc wstrzymać się z rejestracją dziecka 3 dni od porodu. Po tym czasie będzie pewność, że karta porodu, bez której USC nie będzie mógł dokonać rejestracji, będzie już przesłana do urzędu.

Co jeżeli przekroczymy ten termin? Wówczas kierownik USC sporządza z urzędu akt urodzenia na podstawie karty urodzenia, jak również sam wybiera imię dla dziecka.

Do którego USC złożyć dokumenty? Nie może być to dowolny urząd, lecz ten właściwy ze względu na miejsce urodzenie dziecka. Najczęściej to będzie adres szpitala. Adres zameldowania czy zamieszkania rodziców nie ma tu zatem znaczenia. Należy pamiętać, żeby do urzędu udać się z dokumentem osobistym lub paszportem.

Przykład: Rodzice dziecka mieszkają na warszawskiej Białołęce. Dziecko urodziło się natomiast w szpitalu, który znajduje się na śródmieściu. Dokumenty w takiej sytuacji należy złożyć do Urzędu Stanu Cywilnego Warszawa-Śródmieście.

Nie trzeba jednak jechać do urzędu. Rejestracji urodzenia dziecka można dokonać również przez internet. Konieczne tutaj będzie jednak posiadanie profilu zaufanego lub e-dowodu.

Czy można wybrać dowolne imię? Co prawda nie ma sformalizowanej listy imion, które można nadać dziecku, jednak przepisy nakładają pewne ograniczenia. Jakie?

  • Nie można nadać dziecku więcej niż dwóch imion;
  • Imię nie może być ośmieszające ani nieprzyzwoite;
  • Imię nie może być zgłoszone w formie zdrobniałej.

Kierownik USC może odmówić przyjęcia wybranych imion dla dziecka. Może tak się stać, gdy uzna, że imiona nie spełniają wymagań, które są wymienione wyżej. W takiej sytuacji kierownik USC z urzędu wybierze imię dziecka. Dzięki temu zarejestruje urodzenie od razu.

Jakie dokumenty otrzymamy?

  • Odpis skrócony aktu urodzenia,
  • Powiadomienie o nadaniu numeru PESEL (jeśli dziecko otrzymało numer PESEL),
  • Zaświadczenie o zameldowaniu dziecka (jeśli dziecko zostało zameldowane).

Ile będziemy musieli na nie poczekać? Kierownik USC sporządza akt urodzenia w następnym dniu roboczym po dniu zgłoszenia urodzenia – pod warunkiem, że otrzymał kartę urodzenia dziecka.

Jak możemy je odebrać? Mamy trzy możliwości odbioru:

  • na skrzynkę ePUAP,
  • pocztą tradycyjną,
  • osobiście w urzędzie.

Ile to kosztuje? Usługa jest bezpłatna.

Zgłoszenie dziecka do ubezpieczenia zdrowotnego

Kolejną formalnością z jaką muszą zmierzyć się rodzice jest zgłoszenie dziecka do ubezpieczenia zdrowotnego. Dzięki temu będzie mogło ono uzyskać świadczenia z NFZ.

Kto zgłasza?

Wystarczy, że jeden z rodziców zgłosi swoje dziecko do ubezpieczenia. Dokonuje go płatnik składek (czyli pracodawca lub zleceniodawca) na wniosek pracownika (osoby ubezpieczonej).

W przypadku osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy zgłoszenia będzie dokonywał urząd.

Natomiast osoby prowadzące działalność gospodarczą same zgłaszają dziecko do ubezpieczenia.

Jeżeli żaden z rodziców nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, ani nie posiada uprawnień do świadczeń na podstawie innych przepisów, do ubezpieczenia zdrowotnego mogą zgłosić dziecko ubezpieczeni dziadkowie.

W jakim terminie należy zgłosić dziecko do ubezpieczenia zdrowotnego? Zgodnie z przepisami mamy na to, 7 dni od dnia narodzin. Przy zgłoszeniu należy podać PESEL zgłaszanego członka rodziny. Co jednak w sytuacji kiedy nie został on jeszcze nadany dziecku? W końcu termin na zgłoszenie urodzenia dziecka do USC jest dłuższy. I tę kwestę reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zgodnie bowiem z art. 50 ust. 14:

W przypadku dzieci do ukończenia 3. miesiąca życia, które nie posiadają numeru PESEL, potwierdzenie następuje na podstawie numeru PESEL osoby obowiązanej do zgłoszenia dziecka do ubezpieczenia zdrowotnego.

W takiej sytuacji należy podać numer PESEL rodzica. W momencie otrzymania numeru trzeba zgłosić ten fakt płatnikowi składek, aby mógł on zaktualizować tę informację w ZUS.

Czy brak zgłoszenia spowoduje utratę świadczeń z NFZ?

Nie, brak zgłoszenia dziecka do ubezpieczenia zdrowotnego w terminie nie spowoduje, że utraci ono dostęp do lekarza. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 wspomnianej wyżej ustawy prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej mają osoby posiadające obywatelstwo polskie, które nie ukończyły osiemnastego roku życia. Oznacza to, że nawet dziecko nieubezpieczone ma prawo do uzyskania opieki lekarskiej i nie może zostać odesłane bez udzielenia pomocy.

Czy w takiej sytuacji nie ma żadnych konsekwencji w przypadku niezgłoszenia dziecka do ubezpieczenia zdrowotnego? Nie, ustawa przewiduje bowiem w takiej sytuacji karę grzywny (art. 193 ust. 1a ww. ustawy), która może wynieść od 20 do 5000 zł.