Zachowek to pewnego rodzaju rekompensata i forma ochrony interesów majątkowych najbliższych członków rodziny, którzy nie zostali uwzględnieni w testamencie.
Spisanie testamentu nie powoduje automatycznie, że pominięte w nim rozrzutna żona czy wyrodne dziecko nie uzyskają żadnych korzyści finansowych po śmierci spadkodawcy. W świetle prawa może im przysługiwać zachowek, a więc prawo do żądania określonej sumy pieniędzy od spadkobierców.
Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 20 grudnia 2016 r. (sygn. akt VI Aca 1384/15), instytucja zachowku służy ochronie interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy wymienionych w art. 991 § 1 k.c. przez zapewnienie im – niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew niej – roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w powołanym przepisie ułamkowi wartości ich udziału w spadku, który przypadałby im przy dziedziczeniu ustawowym.
Uprawnieni do zachowku
Zachowek należy się małżonkowi testatora, jego zstępnym (dzieciom, wnukom itd.) oraz rodzicom. Przysługuje on jedynie w sytuacji, gdyby byli oni powołani do spadku z ustawy.
Tak więc prawo do zachowku mają jedynie małżonek, zstępni, rodzice, którzy otrzymaliby spadek, gdyby zmarły nie pozostawił po sobie testamentu. Jeżeli żyje małżonek spadkodawcy i jego dzieci, spadku (i tym samym zachowku) nie mogliby otrzymać rodzice. Jeżeli z kolei zmarły nie pozostawił po sobie dzieci, to dziedziczyliby po nim małżonek i rodzice. W żadnym wypadku zachowek nie należy się innym grupom osób powołanych do spad-ku z ustawy w dalszej kolejności, np. rodzeństwu, dziadkom, gminie.
Michał M. zapisał swojemu synowi w testamencie cały majątek – dom wraz z działką. Testament pomijał dorosłą córkę. Gdyby dziedziczyła na podstawie ustawy razem z bratem, miałaby prawo do 1/2 spadku. Skoro została po-minięta, może liczyć tylko na połowę części spadku, która przypadłaby jej na podstawie dziedziczenia ustawowego. Może więc żądać od brata zachowku w wysokości 1/4 całego spadku po ojcu. Nie może to być jednak 1/4 udziału we własności nieruchomości, lecz odpowiadająca mu wartość wyrażona w pieniądzach. Jeżeli wartość spadku wynosi 400 tys. zł – zachowek dla siostry wyniesie 100 tys. zł.