Pokrzywdzony może już w trakcie postępowania karnego żądać naprawienia szkody bądź zasądzenia określonej kwoty. Gdy sprawcy nie udało się wykryć, przysługuje uprawnienie do wystąpienia o kompensatę od państwa
Czy na decyzję sądu przysługuje zażalenie
W toku postępowania karnego sąd pozostawił bez rozpoznania zgłoszone przez pokrzywdzonego powództwo cywilne. Czy mogę to zakwestionować?
Zgodnie z przepisami sąd uwzględnia albo oddala powództwo cywilne w całości lub w części tylko w sytuacji, gdy uznaje oskarżonego za winnego. W przypadku innego rozstrzygnięcia, np. uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania, sąd pozostawia je bez rozpoznania. Robi to również wówczas, gdy materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, a uzupełnienie tego materiału spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania karnego.
Niezależnie od powyższego rozpoznający sprawę sąd przed rozpoczęciem przewodu odmawia przyjęcia powództwa cywilnego, jeżeli:
wjest z mocy przepisu szczególnego niedopuszczalne,
wroszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia,
wpowództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną,
wto samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono,
wpo stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową lub społeczną albo z osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego,
wzłożono wniosek o naprawie szkody wyrządzonej przestępstwem.
W konsekwencji w przypadku gdy nie zachodzą powyżej wskazane okoliczności, a złożony pozew odpowiada warunkom formalnym, sąd orzeka o przyjęciu powództwa cywilnego. Należy jednak pamiętać, że mimo przyjęcia powództwa do rozpoznania przepisy przyznają sądowi możliwość wycofania się z pierwotnie podjętej decyzji. Jest to dopuszczalne wyłącznie w przypadku ujawnienia się okoliczności uprawniających sąd do odmowy rozpoznania zgłoszonego powództwa przed rozpoczęciem przewodu sądowego.
Negatywna decyzja sądu co do przyjęcia powództwa lub pozostawienia go bez rozpoznania nie może być kwestionowana. Przepisy w takim przypadku wyłączają możliwość złożenia zażalenia. Jeżeli jednak sąd odmówił przyjęcia powództwa cywilnego lub pozostawił je bez rozpoznania, powód cywilny może dochodzić swego roszczenia w postępowaniu cywilnym. W takiej sytuacji jeżeli w terminie zawitym 30 dni od daty odmowy przyjęcia lub pozostawienia powództwa cywilnego bez rozpoznania powód cywilny wniesie o przekazanie pozwu sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych, za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się dzień wniesienia pozwu w postępowaniu karnym.
Jeżeli zasądzone odszkodowanie, obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązka orzeczona na rzecz pokrzywdzonego nie pokrywają całej szkody lub nie stanowią pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym.
Podstawa prawna
Art. 65-68 i 415 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn.zm).
Czy mogę wnieść o naprawienie szkody
W wyniku wypadku drogowego spowodowanego przez pijanego kierowcę uszkodzeniu uległ samochód. Czy poszkodowany może żądać skutecznie jakiejś rekompensaty od sprawcy szkody?
W przypadku gdy pokrzywdzony w toku sprawy karnej nie wystąpił z powództwem cywilnym, może złożyć wniosek o naprawienie szkody. Podobny wniosek może zgłosić również prokurator. Mają na to czas aż do pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej. Złożenie wniosku po tym terminie będzie nieskuteczne.
Zamiast zobowiązania sprawcy do naprawienia szkody sąd może orzec na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę. Obecnie może to być do 100 tys. zł. Zgodnie z kodeksem karnym, skazując sprawcę, sąd może orzec – a na wniosek pokrzywdzonego orzeka – nałożenie tego środka karnego. Oznacza to, że w każdym przypadku złożenia przez pokrzywdzonego wniosku sąd musi, skazując sprawcę, orzec o obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej ofierze. Jednak składając wniosek, warto wykazać szkodę. Wskazanie okoliczności dowodzących wysokości poniesionych strat ułatwi bowiem realizację interesów poszkodowanego. To jednak nie koniec możliwości, jakie ma poszkodowany w procesie karnym. Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego, w razie popełnienia przestępstwa, za które można orzec grzywnę, przepadek, nawiązkę lub świadczenie pieniężne albo nałożyć obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, sąd z urzędu może zarządzić zabezpieczenie wykonania orzeczenia dokonywane na mieniu oskarżonego. Samo zabezpieczenie następuje już w sposób wskazany w kodeksie postępowania cywilnego.
W praktyce nie zawsze jednak zobowiązanie skazanego do naprawienia poniesionych przez ofiarę strat okaże się dla niej satysfakcjonujące. Obowiązek naprawienia szkody ograniczony jest bowiem jedynie do rozmiaru rzeczywistej szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa i nie obejmuje np. odsetek wynikłych z następstw czynu oszusta czy złodzieja. Jeżeli jednak zasądzona rekompensata nie pokrywa całej szkody lub nie stanowi pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, pokrzywdzony może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym.
Podstawa prawna
Art. 46 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn.zm.).
Art. 49a i 415 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).
Czy mogę pozwać sprawcę przestępstwa
W wyniku włamania do mieszkania kompletnemu zniszczeniu uległ zestaw kina domowego. W następnym tygodniu rusza sprawa w sądzie. Czy mogę domagać się jakiegoś odszkodowania od sprawcy przestępstwa?
Pokrzywdzony, który doznał strat w wyniku kradzieży, pobicia, oszustwa bądź innego przestępstwa, ma prawo domagać się od sprawcy rekompensaty. W tym celu może – jeszcze w trakcie postępowania karnego – złożyć wniosek o orzeczenie w wyroku skazującym obowiązku naprawienia szkody lub wystąpić przed sądem karnym z powództwem cywilnym.
Należy jednak pamiętać, że wybór sposobu dochodzenia roszczeń przekłada się na uprawnienia i obowiązki procesowe ofiary przestępstwa. Ukaranie sprawcy to niejedyna satysfakcja, której może oczekiwać pokrzywdzony przestępstwem. Ma on też prawo wytoczyć przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne. Należy je wnieść do sądu karnego, przed którym toczy się główny proces o popełnienie przestępstwa. Można to zrobić aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, czyli do momentu odczytania przez prokuratora aktu oskarżenia.
W tego rodzaju powództwie można dochodzić roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Pismo takie musi jednak spełniać warunki przewidziane dla pozwu w postępowaniu cywilnym.
Nie zawsze jednak sąd zajmie się takim żądaniem. Aby tak się stało, należy spełnić dwie przesłanki. Po pierwsze – uzyskać w trakcie dochodzenia lub śledztwa status pokrzywdzonego. Ubiegać się o niego mogą osoby fizyczne lub prawne, których dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Po drugie przepisy kodeksu postępowania karnego określają przypadki, w których sąd nie wyda orzeczenia co do zgłoszonego przez pokrzywdzonego przestępstwem powództwa. Jest tak m.in. wtedy, gdy złożono równocześnie wniosek o naprawienie szkody czy też zgłoszone roszczenie nie ma związku z popełnionym przestępstwem lub jest przedmiotem innego postępowania.
Podstawa prawna
Art. 62 i n. ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).
Czy poszkodowany będzie stroną procesu
Zamierzam złożyć powództwo cywilne w trakcie rozprawy karnej toczącej się przeciwko mojemu byłemu mężowi. Czy będę miała wówczas prawo składać wnioski dowodowe?
Z chwilą przyjęcia powództwa cywilnego pokrzywdzony jako powód cywilny uzyskuje wszystkie prawa przysługujące w procesie karnym tego rodzaju stronie. Korzystanie z tych uprawnień rozciąga się na całe postępowanie w określonej sprawie. Powód cywilny ma więc za to prawo zadawania pytań oskarżonemu i świadkom. Może też składać wnioski dowodowe. Po zamknięciu przewodu sądowego powód cywilny może wypowiedzieć się w ramach głosów stron zaraz po oskarżycielu publicznym, oskarżycielu posiłkowym i oskarżycielu prywatnym.
Po ogłoszeniu wyroku jest on również uprawniony do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia orzeczenia. Może zakwestionować również wydany werdykt, wnosząc apelację. W tym jednak przypadku zaskarżeniu może jednak podlegać tylko ta część, która dotyczy powództwa cywilnego. Należy jednak pamiętać, że do utraty tych uprawnień może dojść wtedy, gdy pokrzywdzony jako powód cywilny cofnie wniesione przez siebie powództwo, a także wtedy, gdy odstępuje on od zaskarżenia orzeczenia oddalającego jego powództwo lub pozostawiającego je bez rozpoznania.
Podstawa prawna
Art. 62 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).
Czy jest możliwość rozłożenia odszkodowania
W toku postępowania mediacyjnego pokrzywdzony ustalił z oskarżonym sposób spłaty skradzionych pieniędzy. Sprawca zobowiązał się oddać je w pięciu ratach. Czy sąd może przychylić się do takiego rozwiązania?
Co do zasady sąd nie jest przy tym związany postanowieniami ugody między pokrzywdzonym a oskarżonym zawartej po skierowaniu sprawy na drogę postępowania mediacyjnego. Ale za to przeniesienie postanowień takiej ugody do wyroku powoduje, że ugoda staje się prawnie skuteczna. W takich przypadkach jest dopuszczalne, aby świadczenie było rozłożone na raty.
W orzecznictwie podkreśla się, że podstawą do wprowadzenia obowiązku naprawienia szkody jako środka karnego było ułatwienie pokrzywdzonemu dochodzenia jego roszczeń. Skoro więc w postępowaniu mediacyjnym pokrzywdzony z korzyścią dla siebie (wcześniejsze uzyskanie pierwszej raty) zgodził się na wykonanie tego obowiązku w terminowych ratach, to nie ma racjonalnych podstaw do odrzucania takiego rozwiązania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7 października 2011 r., sygn. akt II AKa 366/2011).
Podstawa prawna
Art. 23a ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).