Kodeks postępowania karnego wprowadza do polskiego porządku prawnego instytucję dozoru policyjnego. Przepisy kodeksowe nie zawierają jednak definicji legalnej tego terminu, dlatego warto wyjaśnić jego znaczenie i przesłanki zastosowania tego środka zapobiegawczego.

Dozór policyjny jest w polskim systemie prawnym jednym ze środków zapobiegawczych używanych w stosunku do oskarżonego bądź podejrzanego.
Jego celem jest poddanie podejrzanego (oskarżonego) obowiązkowi okresowego zgłaszania się do organu dozorującego czy meldowaniu o zmianach swojego pobytu. Stosowana praktyka doprowadzić ma bowiem do zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego.

Dozór należy do wyłącznych kompetencji Policji. Jedynie w sprawach karnych, które podlegają właściwości sądów wojskowych, podejrzanego (oskarżonego) można poddać pod dozór przełożonego wojskowego

Dozór policyjny bywa mylony z dozorem kuratorskim, który jest środkiem ułatwiającym resocjalizację skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub warunkowo przedmiotowo zwolnionego z zakładu karnego.

Nałożony może zostać przez prokuraturę lub sąd w drodze postanowienia

Obowiązki oddanego pod dozór

Znowelizowany art. 275 par. 2 k.p.k. wyznacza obowiązek oskarżonego (podejrzanego) stosowania się do wymagań zawartych w postanowieniu o zastosowaniu dozoru Policji. Może on polegać na:

• zakazie opuszczania określonego miejsca pobytu

Zakaz ten oznacza, że podejrzany (oskarżony) nie może opuścić miejsca wymienionego przez sąd lub prokuratora w postanowieniu o zastosowaniu dozoru Policji, którym zwykle jest miejscowość, gdzie podejrzany (oskarżony) mieszka lub stale przebywa. W wypadku, gdy nie jest jednak możliwe ustalenie takiej miejscowości, co do zasady ograny nie powinny sięgać po ten środek.

Opuszczanie miejscowości wynikające z normalnego trybu życia (np. dojazd do pracy) skazanego (podejrzanego) nie będzie naruszaniem niniejszego zakazu.

• zgłaszaniu się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu

Jest to szczególny rodzaj kontroli podejrzanego (oskarżonego). Osoba z orzeczonym dozorem policyjnym obowiązana jest zgłaszać się w określonych odstępach czasu do jednostki Policji z częstotliwością określoną w postanowieniu.

Ustawa nie określa częstotliwości zgłaszania się w jednostce Policji, pozostawiając wybór sądowi lub prokuratorowi, który ustalając terminy, powinien mieć na uwadze konkretne okoliczności sprawy. Obowiązek ten powinien być jednak określany z uwzględnieniem warunków życia podejrzanego (oskarżonego), i to w taki sposób, by nie uniemożliwiał mu lub w istotny sposób nie utrudniał normalnego życia.

• zawiadomieniu organu dozorującego o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu

Obowiązek ten również nie dotyczy wyjazdów związanych z bieżącym załatwianiem spraw życiowych, a odnosić się będzie jedynie do sytuacji nieprzewidywalnych w normalnych warunkach (np. wyjazd w celach turystycznych).

• innych ograniczeniach swobody oskarżonego, niezbędnych do wykonywania dozoru

To ogólne określenie ograniczeń daje sądowi lub prokuratorowi szerokie możliwości ich kształtowania. Obowiązki te powinny być jednak ściśle złączone z ułatwianiem przeprowadzenia dozoru, czyli takie które zwiększą kontrolę nad zachowaniami podejrzanego (oskarżonego). Jako przykłady ograniczeń swobody wymienić można zakaz wychodzenia z mieszkania nocą lub obowiązek powstrzymania się od nadużywania alkoholu.

Przepisy o dozorze policyjnym niekonstytucyjne? >>

Dalsze ograniczenia

Poza wymienionymi wyżej obowiązkami, które wynikają w wydanego przez sąd lub prokuratora postanowienia, wobec oskarżonego (podejrzanego) mogą zostać ustanowione zakazy:

• kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami – w szczególności świadkami lub współoskarżonymi (np. zakaz telefonowania);

• przebywania w wybranych miejscach. W tym przypadku wymagane jest precyzyjne określenie miejsc objętych zakazem.