Rząd przyjął projekt nowelizacji przepisów służących upodmiotowieniu nieletniego i podwyższeniu gwarancji procesowych zarówno na etapie postępowania rozpoznawczego, jak i postępowania wykonawczego.
Obserwacja psychiatryczna nieletnich
Istotne zmiany dotyczą kwestii zarządzania obserwacji psychiatrycznej nieletnich. Przyjęto, że w celu uzyskania opinii o stanie zdrowia psychicznego nieletniego sąd rodzinny będzie nakazywał zbadanie nieletniego przez co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. Określono, że pobyt nieletniego w zakładzie leczniczym na obserwacji nie może trwać dłużej niż 4 tygodnie. Pobyt może zostać przedłużony na wniosek zakładu leczniczego, ale łączny czas obserwacji nie może być dłuższy niż 6 tygodni.
Doprecyzowano, że badanie stanu zdrowia psychicznego osoby nieletniej połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym może być zarządzone jedynie wówczas, gdy zebrane dowody wskazują np. na wysoki stopień demoralizacji.
Zobacz: RPO: Sąd nie może bez zgody osoby pełnoletniej zatrzymać jej w ośrodku wychowawczym
Ujednolicone postępowanie
Ponadto zniesiono podział postępowania na postępowanie wyjaśniające i opiekuńczo-wychowawcze albo poprawcze. Dzięki temu mają zniknąć praktyki polegające na wydawaniu przez sędziego rodzinnego orzeczenia, w którym wyraża on swoje przekonanie o winie nieletniego przed rozpoznaniem sprawy na rozprawie lub posiedzeniu.
Wprowadzono zasadę, że gospodarzem postępowania w sprawach nieletnich, niezależnie od jego fazy, jest sąd rodzinny. Sąd rodzinny, wszczynając postępowanie, określi osobę, której postępowanie dotyczy, oraz przedmiot postępowania. Postanowienie ma być doręczone stronom oraz pokrzywdzonemu wraz z pouczeniem o przysługujących prawach i obowiązkach. Wprowadzono również przepis dający nieletniemu prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania. Bardziej precyzyjnie niż obecnie zostało sformułowane prawo nieletniego do posiadania obrońcy. Wskazano wyraźnie, że obrońca nieletniego może wykonywać czynności procesowe jedynie na korzyść nieletniego.
Oprócz Policji uprawnienia do zatrzymania nieletnich będzie mieć również Straż Graniczna.
Zobacz: RPO:Potrzeba skutecznej realizacji orzeczeń sądów rodzinnych
Pobyt w izbie dziecka ograniczony w czasie
Nowe przepisy stanowią, że pobyt nieletniego w izbie dziecka - po podjęciu przez sąd decyzji o umieszczeniu go w rodzinie zastępczej zawodowej, młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub w schronisku - nie może przekraczać 5 dni. Takie rozwiązanie ma zahamować zjawisko nieuzasadnionego przetrzymywania nieletnich w policyjnych placówkach.
Nagrody i środki dyscyplinarne
Nowe rozwiązania dotyczą także kwestii związanych z przyznawaniem nagród i stosowaniem środków dyscyplinarnych wobec nieletnich umieszczonych w zakładach poprawczych i schroniskach. Przyjęto generalną zasadę, że zarówno udzielenie nagrody, jak i zastosowanie środka dyscyplinarnego nie może prowadzić do upokarzającego i poniżającego traktowania nieletniego. Za jedno przewinienie będzie stosowany jeden środek dyscyplinarny. Informacje o nagrodach i zastosowanych środkach dyscyplinarnych wobec nieletniego dyrektor placówki powinien przekazywać sądowi wykonującemu orzeczenie.
Środki przymusu bezpośredniego
Do projektu nowelizacji włączono przepisy dotyczące stosowania wobec nieletnich środków przymusu bezpośredniego. Wyraźnie wskazano, że stosowanie środków przymusu bezpośredniego nie może upokarzać lub poniżać nieletnich, a zastosowane środki nie mogą nosić znamion okrucieństwa. Dołączono również przepis określający, na czym polega użycie poszczególnych środków przymusu bezpośredniego w stosunku do nieletnich. Dyrektor zakładu został zobowiązany do prowadzenia rejestru zastosowanych środków przymusu. Przewiduje się także, że nieletni wobec których zastosowano środki przymusu bezpośredniego, muszą być objęci wzmożonym oddziaływaniem psychologiczno-pedagogicznym.
Projekt ustawy dostosowuje przyjęte rozwiązania do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
PS/źródło:KPRM
Zobacz także: