W przypadku otrzymania towaru niezgodnego z umową kupującemu przysługują wskazane w przepisach uprawnienia. Materię tę reguluje Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego.

Należy jednak podkreślić, że prezentowane poniżej przepisy będą dotyczyć wyłącznie sytuacji, w której sprzedającym jest osoba dokonująca sprzedaży w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, przedmiotem transakcji jest rzecz ruchoma, a ponadto nabywa ją osoba fizyczna w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą – czyli konsument. Wszystkie te warunki muszą być spełnione łącznie. Nie możemy więc powoływać się na przepisy wskazanej ustawy, gdy:

- przedmiotem sprzedaży nie jest rzecz ruchoma a np. nieruchomość,

- kupujący nie jest osobą fizyczną (jest osobą prawną, przykładowo spółką kapitałową, fundacją, bądź jednostką organizacyjną niebędącą osoba prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, - jako przykład wskazać można osobową spółkę handlową, wspólnotę mieszkaniową),

- kupujący jest osobą fizyczną, ale nabywa rzecz w celu związanym z działalnością zawodową lub gospodarczą,

- sprzedaż nie jest dokonywana w zakresie działalności przedsiębiorstwa.

Oprócz sprzedaży, ustawę stosuje się także do umowy dostawy, umowy komisu oraz odpowiednio do umowy o dzieło.

Co ważne, w zakresie sprzedaży konsumenckiej nie znajdą zastosowania przepisy o rękojmi za wady i gwarancji jakości uregulowane w Kodeksie cywilnym (art. 556 – 581).

Niezgodność towaru z umową

Pojęcie niezgodności towaru z umową nie zostało wprost zdefiniowane przez ustawodawcę, a jedynie przybliżone w odniesieniu do trzech sytuacji:

1. Jeżeli właściwości towaru podlegały indywidualnemu uzgodnieniu, wówczas domniemywa się, że towar jest zgodny z umową, jeżeli:
a) odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru,
b) gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego (cel nie ma jednak znaczenia, gdy sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do określonego przeznaczenia towaru).
2. Jeżeli właściwości towaru konsumpcyjnego nie podlegały indywidualnemu uzgodnieniu, wówczas domniemywa się, że towar jest zgodny z umową, gdy:
a) nadaje się do celu, do jakiego dany towar jest zwykle używany,
b) posiada właściwości odpowiadające właściwościom cechującym towar tego rodzaju,
c) odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy (a także zapewnieniach osób wskazanych w art. 4 ust. 3 i 4 ustawy);w szczególności dotyczy to zapewnień wyrażonych w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszących się do jego właściwości. Sprzedawca nie jest związany zapewnieniami, jeżeli wykaże, że ich nie znał, oceniając rozsądnie – nie mógł ich znać albo nie mogły mieć one wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy albo sprostowano ich treść przed zawarciem umowy.
3. Za niezgodność towaru z umową ustawodawca uważa sytuację, gdy ujawniła się nieprawidłowość w zamontowaniu i uruchomieniu towaru, jeżeli czynności te zostały dokonane w ramach umowy przez sprzedawcę lub osoby, za które ponosi odpowiedzialność (np. towarzyszących pomocników), ale również gdy czynności zamontowania i uruchomienia dokonał kupujący według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży.

Uprawnień, które przysługują na podstawie ustawy nie można ograniczyć ani wyłączyć w drodze umowy zawartej przed zawiadomieniem sprzedawcy o niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. Ustawodawca chroni słabszego w takiej sytuacji kupującego.

Niezgodność musi istnieć w chwili wydania towaru. Kupujący powinien udowodnić, że towar jest niezgodny z umową oraz, że niezgodność istniała w chwili wydania towaru. Ustawodawca ułatwia kupującemu wykazanie, że istniała ona w chwili wydania towaru, wprowadzając domniemanie, zgodnie z którym w przypadku stwierdzenia niezgodności przed upływemsześciumiesięcyod wydania towaru domniemywa się, że istniała ona już w chwili wydania.

Co ważne, sprzedawca nie odpowiada za niezgodność towaru z umową, gdy kupujący w chwili zawarci umowy o tej niezgodności wiedział lub powinien był wiedzieć.

W sytuacji, gdy zakupiony towar jest niezgodny z umową, kupującemu przysługują konkretne uprawnienia. W pierwszej kolejności można domagać się doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową poprzez żądanie nieodpłatnej naprawy albo wymiany towaru na nowy (chyba, że naprawa lub wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów – wówczas wydaje się, że można przejść od razu do drugiej grupy uprawnień wskazanych poniżej).

W drugiej kolejności można wystąpić do sprzedawcy z żądaniem stosownego obniżenia ceny albo odstąpienie od umowy. Uprawnienie obniżenia ceny albo odstąpienia od umowy można zrealizować dopiero, gdy:

- sprzedawca nie zdoła uczynić zadość naszemu żądaniu naprawy albo wymiany w odpowiednim czasie (przy określaniu odpowiedniego czasu bierze się pod uwagę rodzaj towaru oraz cel, w jakim został nabyty),

- naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności.

To kupujący dokonuje wyboru, czy wystąpi z żądaniem naprawy czy wymiany, ewentualnie obniżenia ceny albo odstąpienia od umowy. Od umowy nie można jednak odstąpić, jeżeli niezgodność towaru z umową jest nieistotna.

Jeżeli sprzedawca nie ustosunkuje się do żądania naprawy albo wymiany w terminie 14 dni, brak odpowiedzi poczytuje się jako uznanie żądania za uzasadnione.

Aby skorzystać z uprawnień z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową, należy zachować wskazane w ustawie terminy.

1. Kupujący powinien zawiadomić sprzedawcę o niezgodności towaru z umową przed upływem dwóch miesięcyod stwierdzenia niezgodności (wystarczy wysłanie zawiadomienia przed upływem tego terminu). Jeżeli termin upłynie, kupujący traci swoje uprawnienia.
2. Niezgodność towaru musi ujawnić się przed upływem dwóch lat od wydania towaru kupującemu (w razie wymiany towaru na nowy termin biegnie od początku). Sprzedawca i kupujący mogą ten termin skrócić (jednak nie poniżej roku), ale tylko w przypadku, gdy przedmiotem sprzedaży jest rzecz używana.
3. Roszczenie o dokonanie naprawy, wymiany, obniżenia ceny przedawnia się z upływem roku od stwierdzenia przez kupującego niezgodności towaru z umową (ale co ważne, nie może się skończyć przed upływem dwuletniego terminu określonego w pkt.2). Jeżeli roszczenie się przedawni, wówczas nie można domagać się jego przymusowej realizacji, ale gdy sprzedawca uczyni mu zadość po upływie terminu przedawnienia, wówczas nie może żądać jego zwrotu.
4. Uprawnienie do odstąpienia od umowy wygasa z upływem roku od stwierdzenia przez kupującego niezgodności towaru z umową.

Gwarancja

Kupujący może otrzymać na zakupiony towar gwarancję. Gwarancja jest dobrowolnym zobowiązaniem gwaranta (najczęściej jest nim sprzedawca) do spełnienia określonego w tym oświadczeniu świadczenia, jeżeli właściwość sprzedanego towaru nie odpowiada właściwości wskazanej w tym oświadczeniu. Gwarancja w żaden sposób nie wyłącza, nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnień kupującego wynikających z niezgodności towaru z umową. Instytucje te funkcjonują równolegle, o ile oczywiście gwarancja zostanie udzielona, i to od decyzji kupującego zależy, z którego z uprawnień zamierza skorzystać. Przykładowo, uprawnienia z tytułu gwarancji mogą być udzielone na okres dłuższy niż przyznane przez ustawę uprawnienia w przypadku niezgodności towaru z umową.

Udzielenie gwarancji następuje nieodpłatnie przez oświadczenie gwaranta zamieszczone w dokumencie gwarancyjnym lub reklamie. Oświadczenie powinno wskazywać obowiązki gwaranta i uprawnienia jakie przysługują kupującemu, gdy właściwość sprzedanego towaru nie odpowiada właściwości wskazanej w tym oświadczeniu. Jeżeli oświadczenie gwaranta nie kształtuje jego obowiązków wówczas nie może być uznane za gwarancję

Kupujący powinien otrzymać od gwaranta wraz z towarem dokument gwarancyjny, zawierający niezbędne dane potrzebne do dochodzenia roszczeń z gwarancji (w szczególności nazwę i adres gwaranta lub jego przedstawiciela w RP, czas trwania gwarancji oraz terytorialny zasięg udzielanej gwarancji). Gwarant posiada swobodę w kształtowaniu elementów treści udzielanej przez siebie gwarancji i nie musi zapewniać takiej ochrony, jaka przysługuje kupującemu na podstawie przepisów o niezgodności towaru z umową.

Wydaje się, że jeżeli konsument postanowi, że będzie dochodził swych roszczeń na podstawie gwarancji, to nie może jednocześnie korzystać z uprawnień z tytułu niezgodności towaru z umową. Dopiero, jeżeli gwarant nie zrealizuje w terminie żądania kupującego opartego na gwarancji, wówczas kupujący może posłużyć się uprawnieniami z tytułu niezgodności towaru z umową bądź dalej korzystać z gwarancji (pogląd oparty na analogicznych rozważaniach Sądu Najwyższego w stosunku do zbiegu uprawnień z rękojmi i gwarancji jakości– wyrok z dnia 5 lutego 2003 r. II CKN 1248/00, Lex nr 78871).