Księgi wieczyste zakłada się i prowadzi w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Zamierzając dokonać jakiejkolwiek czynności prawnej związanej z nieruchomością, powinniśmy najpierw przyjrzeć się księdze wieczystej – to właśnie w niej są zawarte najważniejsze informacje.

Gdzie szukać ksiąg wieczystych

Księgi wieczyste prowadzone są przez wydział ksiąg wieczystych właściwego miejscowo sądu rejonowego. Każdy może – korzystając z zasady jawności ksiąg wieczystych – w obecności pracownika sądu przyjrzeć się księgom i poszukać potrzebnych informacji.

Można także zobaczyć akta ksiąg wieczystych, ale w tym przypadku dostęp ograniczony jest do osób mających prawny interes (np. potencjalny właściciel czy notariusz).
Ministerstwo Sprawiedliwości na stronie internetowej ekw.ms.gov.pl udostępnia księgi wieczyste, wystarczy tylko znać numer interesującej nas pozycji.

Kto może złożyć wniosek o założenie księgi wieczystej?

Wniosek o założenie księgi wieczystej może złożyć każda osoba będąca właścicielem, użytkownikiem wieczystym i osoba na rzecz której nastąpić ma dany wpis.
To jednak nie wszystko; wniosek o wpis do księgi wieczystej może również wnieść wierzyciel, pod warunkiem że przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej.

Jakie prawa mogą być ujawnione w księdze wieczystej

Ustawa o księgach wieczystych przewiduje, że oprócz praw rzeczowych, księga wieczysta może także ujawniać różne prawa osobiste i roszczenia (art. 16 w. wym. ustawy):

1. prawo najmu lub dzierżawy, prawo odkupu lub pierwokupu, prawo dożywocia;

2. roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego albo o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego; dotyczy to także roszczeń przyszłych;

3. roszczenie wynikające z określenia zarządu lub sposobu korzystania z nieruchomości przez współwłaścicieli lub wieczystych użytkowników;

4. roszczenie współwłaścicieli wyłączające uprawnienie do zniesienia współwłasności;

5. wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipoteką oraz informacje, że zostały one wpisane do rejestru zabezpieczenia listów zastawnych;

6. prawo z umowy timeshare.

Jak złożyć wniosek o wpis do księgi wieczystej

Formularze wniosków o założenie księgi wieczystej dostępne są w sądach. Można także skorzystać z formularzy dostępnych na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.

Wniosek powinien zawierać szereg niezbędnych informacji, wśród których do najważniejszych należą:

- położenie i obszar nieruchomości oraz sposób korzystania z niej ;

- wyszczególnienie wszystkich właścicieli i współwłaścicieli ;

- powołanie tytuł własności nieruchomości.

Jeśli nieruchomość jest obciążona ograniczonymi prawami rzeczowymi, to we wniosku także trzeba je wyszczególnić.

Do wniosku powinny być również dołączone dokumenty stwierdzające nabycie własności nieruchomości określonej we wniosku (np. orzeczenie sądowe – postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, postanowienie o zasiedzeniu lub decyzja administracyjna) oraz dokumenty stanowiące podstawę oznaczenia nieruchomości (wyrys z mapy ewidencyjnej i wypis z rejestrów gruntów).

O tym, że została założona księga wieczysta zawiadamiani są wszyscy uczestnicy postępowania i wnioskodawca, a także właściwy organ prowadzący ewidencję gruntów i budynków.

Jeśli w drodze umowy następuje przeniesienie własności nieruchomości, która nie posiada jeszcze księgi wieczystej albo księga wieczysta ma powstać w wyniku wydzielenia, to wniosek o założenie księgi składany jest przez strony czynności w akcie notarialnym zawierającym przeniesienie własności.

Podobna procedura obowiązuje przy zakładaniu księgi wieczystej dla własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu – z uwzględnieniem różnic w zakresie dokumentów będących podstawą wpisów w księdze wieczystej.

Co znajdziemy w księdze wieczystej

Co do zasady, do każdej nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu prowadzi się odrębną księgę wieczystą. Warto jednak pamiętać o tym, że właściciel kilku nieruchomości stanowiących całość gospodarczą lub graniczących z sobą może żądać połączenia ich w księdze wieczystej w jedną nieruchomość (art. 21 ww. ustawy).

Księga wieczysta składa się z czterech działów i zawiera najważniejsze informacje dotyczące danej nieruchomości. Czego szukać w poszczególnych działach?

I dział:

Obejmuje oznaczenie nieruchomości (lokalu) oraz wpisy praw związanych z jej własnością (np. prawo przechodu przez sąsiednią nieruchomość).
Zawarte jest w nim określenie miejsca położenia nieruchomości, numer działki ewidencyjnej, opis budynku i opis praw, jakie tej nieruchomości przysługują.

II dział:

Wpisy w tym dziale określają kto jest właścicielem, współwłaścicielem, użytkownikiem wieczystym lub współużytkownikiem wieczystym albo komu przysługuje własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu. W przypadku współwłasności lub współużytkowania wieczystego znajdziemy tu także wielkość udziałów.

III dział:

Jest przeznaczony na wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych (w szczególności służebności, prawa odkupu lub pierwokupu), z wyjątkiem hipotek oraz ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością, w także wpisy innych praw i roszczeń.

IV dział:

W tym dziale wpisuje się hipoteki.

Co daje nabywcy znajomość księgi wieczystej?

Dzięki jawności ksiąg wieczystych każdy zainteresowany, w szczególności potencjalny nabywca może przed ostateczną decyzją o zakupie (nabyciu) poznać stan prawny nieruchomości lub własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu: opis przedmiotu nabycia, dotychczasowych właścicieli czy ewentualne obciążenia.