Udział w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest zbywalny. Nie można tej zbywalności wyłączyć ani w umowie spółki, ani w żadnej innej. Czy jednak w praktyce możliwe jest ograniczenie zbywalności udziału i jaki może być jego zakres?
Joanna Dudek radca prawny, dyrektor w kancelarii prawniczej Deloitte Legal
Choć przepisy uniemożliwiają umowne wyłączenie przez wspólników zbywalności udziałów, to jednak można wprowadzić zasady i procedury, które zapewnią wpływ na wybór osoby, która wejdzie w miejsce wspólnika sprzedającego udziały. Przyznanie wspólnikom prawa pierwokupu lub pierwszeństwa nabycia udziału zapewni możliwość wykupienia udziału zamiast nieznanych nabywców. Jeżeli jednak uprawniony wspólnik nie będzie chciał lub mógł dalej inwestować, podobny skutek zapewni uzależnienie zbycia udziałów od zgody lub prawa do wskazania innego nabywcy. Zasób rozwiązań nie jest ograniczony przez przepisy, jednak jedno ograniczenie strony muszą brać pod uwagę. Regulacje umowne nie mogą prowadzić do faktycznego wyłączenia możliwości zbycia udziałów przez wspólnika.
Jak wynika z wydanego 1 grudnia 2011 r. wyroku Sądu Najwyższego (ICSK 132/11), faktyczne ograniczenia mogą wynikać z ustalenia zbyt długiego terminu na wyrażenie zgody na dokonanie transakcji lub na wykonanie przysługującego innym wspólnikom prawa pierwokupu. Podobnie ustalenie nieprecyzyjnej procedury, która może pozwolić na faktyczne zablokowanie transakcji przez wspólnika, może stanowić przykład pośredniego wyłączenia zbywalności udziałów. W każdym przypadku ustalenie, czy przyjęte przez wspólników mechanizmy wprowadzają zbyt daleko idące ograniczenia, skutkujące faktycznie wyłączeniem zbywalności udziałów, wymaga szczegółowej analizy przyjętych rozwiązań.
Inwestycje w spółce z o.o. niejednokrotnie dokonywane są na podstawie założeń i planów, jakie potencjalni nabywcy udziałów zamierzają zrealizować. Jeżeli inwestycja nie polega na nabyciu wszystkich udziałów, to kluczowe dla możliwości wdrożenia takich planów jest porozumienie z pozostałymi wspólnikami i zapewnienie stałości składu wspólników lub kontrola nad ich zmianami.