Subskrybuj nas na Youtube
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów chce zmian w rejestrze, które pozwolą w prosty sposób wyszukiwać niedozwolone postanowienia umowne.
Podział niedozwolonych postanowień umownych na branże, wprowadzenie procedury wykreślania przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów klauzul, które stały się nieaktualne w związku ze zmianą prawa, sporządzanie przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów też do wszystkich wyroków uznających postanowienia za klauzule abuzywne – to propozycje wprowadzenia zmian w rejestrze klauzul, o które wnioskuje UOKiK.
Urząd zakończył już konsultacje społeczne w tej sprawie; wzięły w nich udział 42 podmioty reprezentujące m.in. sądownictwo, administrację publiczną oraz pozarządowe organizacje społeczne, zrzeszające zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorców.
– Po przeanalizowaniu uwag, które do nas wpłynęły, przedstawiliśmy propozycje zmian, które wydawały nam się sensowne. Trafiły one do Ministerstwa Sprawiedliwości, które ma inicjatywę ustawodawczą w zakresie kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego – wyjaśnia Łukasz Wroński, naczelnik wydziału mediów i usług społeczeństwa informacyjnego w UOKiK.
Nieprzydatny rejestr
Rejestr klauzul niedozwolonych prowadzony przez prezesa UOKiK dostępny jest na stronie internetowej pod adresem www.uokik.gov.pl. Ma on służyć pomocą przedsiębiorcom, którzy tworzą wzory umów czy regulaminy skierowane do konsumentów.
Dzięki temu narzędziu osoby prowadzące firmy mogą sprawdzić, czy w umowach, które zawierają z klientami, nie znalazł się zapis naruszający prawa konsumentów. To bardzo ważne, gdyż stosowanie klauzul niedozwolonych w umowach z konsumentami obarczone jest dotkliwymi sankcjami.
Jeżeli w umowie znajdzie się klauzula wpisana do rejestru, to przedsiębiorcy grozi surowa kara finansowa, sięgająca nawet 10 proc. ich przychodu za zeszły rok. Dlatego też każda osoba prowadząca firmę, której klientami są konsumenci, powinna z dużą uwagą konstruować postanowienia stosowanych przez siebie wzorców, regulaminów czy też ogólnych warunków umów.
Tymczasem, jak wskazują przedsiębiorcy oraz prawnicy, rejestr jest nieprzejrzysty i mało praktyczny, klauzule są zamieszczane w oderwaniu od kontekstu i bez wyjaśnienia, dlaczego zostały uznane za niedozwolone.
Planowane ulepszenia
Tego typu głosy od dłuższego czasu docierają do UOKiK. Dlatego też urząd rozpoczął prace nad ulepszeniem rejestru klauzul niedozwolonych.
– Potrzeba zmian wynikała z naszych doświadczeń z pracy z rejestrem, a także z sygnałów docierających do nas od przedsiębiorców i konsumentów – przyznaje Łukasz Wroński.
Rejestr jest dostępny na stronie internetowej w dwóch formach – format PDF umożliwia obejrzenie rejestru w wersji scalonej, druga wersja umożliwia szybkie wyszukanie konkretnego postanowienia.
Zainteresowany przedsiębiorca, który chce znaleźć w nim dane postanowienie, może to zrobić, wpisując do wyszukiwarki np. branżę, której postanowienie dotyczy, sygnaturę akt czy dowolne słowo występujące w tekście. Urząd planuje jednak, aby to wyszukiwanie było jeszcze prostsze i szybsze.
– Chcemy to osiągnąć, zwiększając funkcjonalność rejestru, dzięki wprowadzeniu dodatkowych możliwości i kryteriów wyszukiwania – informuje Łukasz Wroński.
Podział na branże
Wśród propozycji przedstawionych przez urząd znalazło się wprowadzenie klasyfikacji postanowień zamieszczonych w rejestrze.
– Aby zwiększyć jego przejrzystość, proponujemy wprowadzenie grupowania klauzul, np. według konkretnych zagadnień czy branż, jakich dotyczą. To z pewnością ułatwiłoby poruszanie się po rejestrze i korzystanie z jego zasobów – mówi Łukasz Wroński.
Zaproponowana zmiana znalazła akceptację w resorcie sprawiedliwości.
– Propozycja wprowadzenia kryteriów klasyfikacji klauzul abuzywnych z podziałem na poszczególne branże obrotu zasługuje na akceptację z uwagi na informacyjną funkcję rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone – ocenia Stanisław Chmielewski, sekretarz stanu w Monisterstwie Sprawiedliwości.
Henryka Bochniarz, prezydent PKPP Lewiatan, w opinii skierowanej do UOKiK stwierdza, że wprowadzenie podziału na branże, których dotyczy klauzula, to kwestia o mniejszym znaczeniu.
– Pewnym problemem przy korzystaniu z rejestru jest jego nieprzejrzystość w takim zakresie, że de facto jednego zagadnienia dotyczy często kilka pozycji w rejestrze – wskazuje Henryka Bochniarz.
I proponuje wprowadzenie rozwiązania, zgodnie z którym tego rodzaju klauzule byłyby umieszczane w jedynym miejscu – klauzula główna, która jako pierwsza dotyczyła danego tematu, wraz z odnośnikiem do kolejnych klauzul.
Procedura wykreślenia
Do zwiększenia przejrzystości rejestru ma zmierzać kolejna z rekomendowanych przez urząd zmian, tj. wykreślanie z rejestru postanowień, które zdezaktualizowały się poprzez zmianę stanu prawnego.
UOKiK proponuje wprowadzenie przepisów, które zobowiązywałyby prezesa urzędu do dokonywania okresowych weryfikacji klauzul abuzywnych i w konsekwencji przedkładania SOKiK propozycji wykreślenia klauzul z rejestru. Postulat ten spotkał się z krytyką.
– Wydaje się, że przyjęcie tego rozwiązania mogłoby stać w sprzeczności z zasadą prawomocności wyroków wydawanych przez SOKiK. Stosownie do treści art. 47943 k.p.c. prawomocny wyrok SOKiK ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru – wskazuje Chmielewski.
Nieprzychylnym okiem na tę propozycję patrzy również Krajowa Rada Sądownictwa, która zaznacza, że już dziś obciążenie SOKiK jest duże. Natomiast wprowadzenie w życie omawianej propozycji spowodowałoby poszerzenie jego kognicji o kolejną kategorię spraw – wykreślenie klauzul z rejestru.
Tezy wyroków
Kolejna z propozycji urzędu znalazła większe uznanie w oczach podmiotów biorących udział w konsultacjach.
– Proponujemy również, aby obowiązkowo sporządzane były tezy do wszystkich wyroków uznających dane postanowienia za niedozwolone – mówi Łukasz Wroński.
Potrzeba wprowadzenia takich zmian wynika z tego, że obecnie w rejestrze nie zawsze zamieszczane są uzasadnienia wyroków, gdyż nie we wszystkich sprawach sędziowie je sporządzają. Tak jest np. wówczas, gdy strony się nie odwołują. Tymczasem brak uzasadnienia wyroku niewątpliwie utrudnia zrozumienie, dlaczego postanowienie zostało wpisane do rejestru.
– Celowe byłoby formułowanie krótkiej pisemnej tezy do wyroku, zawierającej wskazanie zdiagnozowanej i zakazanej przez sąd praktyki określonego przedsiębiorcy, która również zamieszczana byłaby w powiązaniu z wpisanym niedozwolonym postanowieniem – ocenia Iwona Torzewska, dyrektor departamentu ochrony klientów Komisji Nadzoru Finansowego.
Dzięki temu rejestr stałby się bardziej przyjazny i czytelny dla konsumentów czy małych przedsiębiorców, którzy nie korzystają z usług prawników.
Pozew o uznanie postanowienia za niedozwolone może złożyć każdy
Sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone należą do właściwości Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tego typu pozew może wnieść każdy, a więc: klient bądź potencjalny klient przedsiębiorcy stosującego wzorce, organizacja społeczna, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów oraz prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jeśli sąd zgodzi się z powodem i uzna postanowienie za niedozwoloną klauzulę, wówczas prześle prawomocny wyrok prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Następnie ta część umowy zostanie umieszczona w Rejestrze Klauzul Niedozwolonych.
Niezbędne są zmiany w procedurze cywilnej
/>
Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel, prezes UOKiK
Zgodnie z kodeksem cywilnym niedozwolone jest stosowanie postanowień wpisanych do rejestru. Jeśli przedsiębiorca konstruuje umowę, której stroną jest konsument, musi pamiętać, by była ona zgodna z prawem.
Niemniej zdajemy sobie sprawę z niedoskonałości rejestru, dlatego intensywnie pracujemy nad tym, aby go zmienić. Naszym zdaniem niezbędne są zmiany w procedurze cywilnej, a ich kształt powinien zależeć od wspólnych uzgodnień. Obecnie w rejestrze znajduje się ponad 3 tys. postanowień.
Zależy nam na tym, aby zwiększyć jego przejrzystość i funkcjonalność. Przykładowo, wiele postanowień się powtarza, co nie zawsze ułatwia korzystanie ze znajdujących się w nim klauzul. Zmienia się także stan prawny. Rozważamy wprowadzenie krótkiej tezy do wyroku, aby i przedsiębiorcy, i konsumenci wiedzieli, dlaczego takie postanowienie jest zakazane.
