Zmierzch obowiązku odśnieżania chodników - trwają prace nad zniesieniem uciążliwego przepisu

Skąd w ogóle bierze się obowiązek utrzymania czystości chodników przez właścicieli nieruchomości?

Obecnie odpowiedzialność za uprzątanie śniegu, lodu i błota z ciągów pieszych leży po stronie właścicieli nieruchomości. To ustawowe uregulowanie ma swoją podstawę prawną w art. 5 ust. 1 pkt 4) ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Wspomniany przepis formułuje tę zasadę wprost:

Dwa kluczowe aspekty zobowiązania do uprzątania chodników

Poza samym nakazem utrzymania porządku, z przytoczonej regulacji wynikają dwa istotne wnioski, które często umykają uwadze:

1. Obowiązek całoroczny, nie tylko zimowy: Zobowiązanie do utrzymania czystości chodników przylegających do nieruchomości nie ogranicza się wyłącznie do okresu zimowego i nie dotyczy jedynie śniegu czy lodu. Przepis wyraźnie wskazuje również na konieczność uprzątania błota i innych zanieczyszczeń. Niewypełnienie tego obowiązku w dowolnym momencie roku pociąga za sobą identyczne konsekwencje prawne, jak brak odśnieżenia zimą.
2. Wyłączenie dla Chodników z Miejscami Parkingowymi: Właściciele nieruchomości są zwolnieni z obowiązku uprzątania tych chodników, na których wyznaczono miejsca postojowe dla samochodów, niezależnie od tego, czy są one płatne, czy bezpłatne. W takich przypadkach odpowiedzialność za utrzymanie porządku na ciągu pieszym przechodzi na zarządcę drogi, w której pasie zlokalizowano te miejsca parkingowe.

Brak wyjątków od obowiązku uprzątania chodnika

Ustawodawca nie przewiduje żadnych innych wyjątków od omawianego obowiązku, poza wspomnianymi powyżej. Oznacza to, że osoby schorowane, samotne czy w podeszłym wieku, które mają trudności z wykonywaniem czynności wymagających sprawności fizycznej i siły, są zobowiązane do odśnieżania i uprzątania chodników w takim samym zakresie, jak każdy inny właściciel. Brak wsparcia rodzinnego czy osobiste ograniczenia zdrowotne nie zwalniają z tej odpowiedzialności.

Konsekwencje prawne nieprzestrzegania obowiązku utrzymania czystości chodników

Zaniedbanie obowiązku odśnieżania lub uprzątania chodnika wzdłuż swojej posesji może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych, obejmujących zarówno sankcje karne, jak i odpowiedzialność cywilną:

• Grzywna lub kara nagany: Zgodnie z kodeksem wykroczeń, na właściciela nieruchomości może zostać nałożona grzywna w wysokości do 1500 zł lub kara nagany. Wysokość sankcji jest uzależniona od okoliczności sprawy oraz stopnia zaniedbania.
• Odpowiedzialność cywilna za szkody: Znacznie poważniejsze konsekwencje mogą wystąpić, jeśli na nieodśnieżonym, oblodzonym lub pokrytym śliskim błotem chodniku ktoś ulegnie wypadkowi i dozna urazu. Poszkodowana osoba ma prawo, na podstawie przepisów prawa cywilnego, dochodzić odszkodowania od właściciela, który nie wypełnił swojego obowiązku. W przypadku poważnych obrażeń, skutkujących na przykład utratą zdolności do zarobkowania, poszkodowany może domagać się nawet comiesięcznej renty kompensującej poniesione szkody na zdrowiu i utracone dochody.

Perspektywy zmian w obowiązku utrzymania chodników

Świadomość poważnych konsekwencji zaniedbania obowiązku, zwłaszcza w kontekście możliwych urazów osób trzecich, sprawia, że propozycja całkowitego zniesienia zobowiązania do odśnieżania i uprzątania chodników, wynikającego z art. 5 ust. 1 pkt 4) ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, zyskuje na znaczeniu. Inicjatywa ta jest efektem petycji obywatelskiej, w wyniku której sejmowa Komisja do spraw Petycji skierowała dezyderat do Prezesa Rady Ministrów.

Bieżący stan prac legislacyjnych i perspektywa czasowa zmian

Prace legislacyjne dotyczące zniesienia obowiązku odśnieżania i uprzątania chodników przez właścicieli sąsiednich nieruchomości znajdują się na dość wczesnym etapie. Obecnie planowane jest zlecenie analiz skutków regulacji (tzw. Oceny Skutków Regulacji – OSR) do właściwych ministerstw. Temat ten leży w kompetencjach zainteresowania resortów odpowiedzialnych za infrastrukturę, finanse, a także sprawy wewnętrzne i administrację, więc tam będą dokonywane analizy OSR.

Przebieg dalszych losów tego projektu wymaga śledzenia, gdyż obowiązek ten jest powszechnie uznawany za relikt przeszłości. Ogólnie rzecz biorąc, co do zasady utrzymanie czystości w danej gminie należy do zadań gminy, natomiast w przypadku dróg – do zarządcy danej drogi, w zależności od jej statusu. Chodniki, jako nieodłączny element drogi i część pasa drogowego przeznaczona dla ruchu pieszych, powinny być utrzymywane przez podmioty publiczne, a nie stanowić dziwny wyjątek od zadania gminy. Z tych względów odrzucenie petycji w tej sprawie i utrzymanie obecnego stanu rzeczy wydawałoby się pozbawione racji i niewskazane, chyba że będą decydowały względy fiskalne. Gminy i inni zarządcy dróg zapewne będą lobbowali za utrzymaniem obowiązku po stronie właścicieli nieruchomości położonych wzdłuż chodników. W przeciwnym razie byłby to bowiem niewątpliwie dodatkowy koszt dla samorządów i innych zarządców dróg, w skład których wchodzą ciągi piesze.