Na skutek podejrzeń o powiązania korupcyjne lub w wyniku nieporozumień pomiędzy właściwym ministrem a zarządem Polskiego Związku Piłki Nożnej już kilkakrotnie dochodziło do zawieszenia zarządu i wprowadzenia komisarza (np. w roku 1998 i 2008). Ostatnio głośno z kolei o nieprawidłowościach przy budowie nowej siedziby związku.

Czym jest PZPN

Dotychczas jedyną osobą, która poniosła konsekwencje, był Zdzisław Kręcina, odwołany 30 listopada 2011 r. z funkcji sekretarza generalnego PZPN.
Przypuszczać należy, że to wydarzenie jest jedynie zapowiedzią gruntownych zmian, które czekają PZPN.
Podstawę prawną funkcjonowania PZPN stanowi ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 855 z późn. zm.), ustawa z 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 226, poz. 1675 z późn. zm.) oraz Statut Polskiego Związku Piłki Nożnej. W świetle artykułów 1 i 3 statutu, PZPN jest organizacją korporacyjną typu stowarzyszeniowego, posiadającą osobowość prawną. Stanowi dobrowolną, samorządną, trwałą organizację sportową, a przy wykonywaniu swoich zadań zobligowany jest przestrzegać statutów, regulaminów oraz innych przepisów FIFA i UEFA. Realizując swoje cele wykonuje wiele funkcji administracyjnych: jest m.in. uprawiony do wydawania uchwał oraz decyzji wiążących członków PZPN, inne organizacje działające w futbolu, zawodników, trenerów, instruktorów, menedżerów d.s. piłkarzy, licencjonowanych organizatorów imprez piłkarskich, sędziów i działaczy piłkarskich.
14 lutego 2002 r. związek został wpisany do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych. W świetle powyższego powstaje pytanie, czy PZPN powinien działać dalej na podstawie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, czy też jako stowarzyszenie o statusie specjalnym. Przykładami takich stowarzyszeń są: Polski Czerwony Krzyż, Polski Związek Działkowców oraz Polski Związek Łowiecki, które działają na podstawie odrębnych ustaw.

Status specjalny

Stowarzyszenia o statusie specjalnym są tworzone przez ustawodawcę, jeżeli jest to uzasadnione szczególnym rodzajem ich działalności, a także wykonywaniem przez nie istotnych, szczególnie ze społecznego punktu widzenia, zadań publicznych. Ustawodawca może zatem tworzyć stowarzyszenia, które będzie w szczególny sposób nadzorował, przy jednoczesnym zapewnieniu szeroko zakrojonej samodzielności w realizacji ich celów i zadań oraz przy zapewnieniu swobody w określaniu metod i środków służących ich realizacji. Reglamentacja administracyjnoprawna działalności takich stowarzyszeń musi być dokonywana w pewnych granicach. Przede wszystkim należy zapewnić samodzielność i samorządność takich zrzeszeń, ponieważ naruszenie tych granic spowoduje, że dane stowarzyszenie przestanie być specyficzną formą zrzeszania się, a będzie tylko formą zlecania realizacji pewnych zadań publicznych podmiotom niepaństwowym.

Potrzebna ustawa

Rozwiązaniem istniejącej sytuacji może się stać uchwalenie ustawy o piłce nożnej, która określi zasady uprawiania tej dyscypliny sportu, a przy okazji ureguluje status prawny PZPN jako stowarzyszenia o statusie specjalnym (taka specjalna ustawa obowiązuje np. w Wielkiej Brytanii oraz w Turcji). Korzyści z przyjęcia takiego rozwiązania mogą być bardzo duże. Po pierwsze, będzie można określić demokratyczne zasady wyboru władz, zakres ich odpowiedzialności wewnątrzorganizacyjnej i formy sprawozdawczości. Po drugie, po wejściu w życie ustawy konieczny stanie się wybór nowych organów i ich składów osobowych, a kadencja dotychczasowych może ulec skróceniu. Po trzecie, będzie można precyzyjnie określić formy i zakres nadzoru ze strony organów administracji rządowej i jednocześnie formy ochrony PZPN przed ingerencjami nadzorczymi (np. kontrola sądowa). Wreszcie po czwarte, będzie można określić, jakie zadania publiczne realizuje PZPN i jakie z tego tytułu dostanie środki z budżetu państwa.

Prof. Dr Hab. Marek Chmaj, Wydział Prawa SWPS oraz Kancelaria Radcowska Chmaj i Wspólnicy