Przepisy generalnie zakazują, aby spółka z o.o. obejmowała, nabywała lub przyjmowała w zastaw własne udziały. Czy zatem spółka nie może stać się własnym wspólnikiem w związku z tym, że obejmie swoje udziały w toku podwyższenia kapitału zakładowego?
Tak. Co do zasady nie jest również dopuszczalne, aby spółka kupowała własne udziały, czy też nabywała je w inny sposób, np. w drodze darowizny. Objęcie albo nabycie własnych udziałów przez spółkę z o.o. jest możliwe tylko wtedy, gdy wprost zostanie to przewidziane przez ustawodawcę. Spółka może nabyć własne udziały w drodze egzekucji na zaspokojenie roszczeń, których nie można zaspokoić z innego majątku wspólnika. Dotyczy to sytuacji, w której spółce przysługują roszczenia wobec własnego wspólnika, a prowadzone postępowanie egzekucyjne nie daje innej możliwości ich zaspokojenia niż tylko w ten sposób, że spółka nabędzie własne udziały. Jeżeli udziały, nabyte w drodze egzekucji, nie zostaną zbyte w ciągu roku od dnia nabycia, powinny być umorzone według przepisów dotyczących obniżenia kapitału zakładowego, chyba że w spółce został utworzony, w celu umorzenia udziałów, specjalny kapitał rezerwowy. Spółka z o.o. może nabyć własne udziały także w celu ich umorzenia. Poza tym w toku połączenia się spółek, spółka przejmująca może nabyć własne udziały o łącznej wartości nominalnej nieprzekraczającej 10 proc. kapitału zakładowego, dla umożliwienia objęcia udziałów wspólnikom spółki przejmowanej. Dopuszcza się też nabycie udziałów własnych w toku procesu podziału spółek (stosownie do art. 541 par. 5 k.s.h.).
Zakaz obejmowania, nabywania albo przyjmowania w zastaw własnych udziałów stosuje się odpowiednio do części udziału oraz ułamkowej części udziału. Analizowany zakaz dotyczy również obejmowania lub nabywania udziałów bądź przyjmowania ich w zastaw przez spółkę albo spółdzielnię zależną. Członek zarządu albo likwidator spółki, który dopuszcza do nabycia przez spółkę własnych udziałów albo do brania ich w zastaw, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy.