Zmniejszyła się liczba spraw rodzinnych rozpoznawanych przez sądy. Dwa lata temu wpłynęło ich ponad 188 tysięcy, rok później o blisko dziesięć tysięcy mniej.
Sędziowie zwracają uwagę, że coraz częściej we wnioskach chodzi o odebranie dziecka zatrzymanego przez osobę nieuprawnioną. Najczęściej okazuje się nią drugi rodzic, którego sąd pozbawił władzy rodzicielskiej albo znacznie ją ograniczył.
Gdy dziecko zostało wywiezione z kraju, postępowanie o odebranie go toczy się w trybie konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę (Dz.U. z 1995 r. nr 108, poz. 528). Natomiast gdy zostało ukryte w kraju (np. zgodnie z orzeczeniem rozwodowym ojciec zabrał je na wakacje, lecz nie zamierza go oddać), wówczas rodzic, któremu sąd powierzył sprawowanie władzy rodzicielskiej, ma prawo wnieść do sądu wniosek o odebranie dziecka zgodnie z krajową procedurą cywilną. Jeśli nie zna aktualnego miejsca pobytu dziecka, sąd zleci jego ustalenie policji. Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje postanowienie w sprawie odebrania dziecka i określa termin, w jakim powinno wrócić do domu.
Jeżeli osoba bezprawnie przetrzymująca dziecko nie oddaje go dobrowolnie, sąd – na wniosek uprawnionego rodzica – zwróci się do kuratora sądowego o przymusowe odebranie dziecka. Przy tym opinia samego małoletniego na temat powrotu do domu nie jest brana pod uwagę.
Przepisy postępowania cywilnego regulują również sam przebieg odbierania dziecka. Kurator może wykonać swoje czynności wyłącznie w obecności rodzica, który chce odzyskać dziecko, lub osoby, którą ten do tego upoważnił. O pomoc w czynnościach może zwrócić się do policji lub organu opieki społecznej. W przypadku gdy dziecko zostało ukryte, sąd na wniosek kuratora może zarządzić przymusowe doprowadzenie osoby ukrywającej dziecko w celu złożenia oświadczenia o miejscu jego przebywania. Oświadczenie traktowane jest, jak składanie zeznań pod przyrzeczeniem: odmowa jego złożenia naraża delikwenta na karę grzywny, a podanie nieprawdy nawet na odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań.
Podstawa prawna
Art. 5981 – 59812 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).