Spadkodawca ma prawo ustanowić zapisobiercą dowolną osobę fizyczną lub prawną, a nawet osobę, która po nim dziedziczy z mocy ustawy lub testamentu.
Ojciec czytelnika ustanowił w testamencie kilka zapisów na rzecz dalszych krewnych. Obciążają one znacznie masę spadkową i dla spadkobierców pozostanie tylko niewielki majątek. Czy taki zapis należy wykonać?
Tak, taki obowiązek istnieje. Spadkobierca nie może odmówić wykonania zapisu, który stanowi dług spadkowy. Nawet własna śmierć nie zwolni go z tego, ponieważ wówczas ciążący na nim obowiązek, którego nie zdążył wykonać, przejdzie na jego spadkobierców. Odpowiada za wykonanie zapisu w sposób ograniczony, czyli tylko do wysokości stanu czynnego spadku.
Jednak w pewnych przypadkach zapisobierca może się bronić przed wykonaniem zapisu. Na przykład podnosząc, że zapisobierca nie ma zdolności do dziedziczenia, lub stawiając zarzut, że dana rzecz nie może być przedmiotem zapisu.

Zapis otrzyma nawet obcy

Natomiast nie ma żadnego znaczenia, kim jest zapisobierca i czy wiążą go ze spadkodawcą więzy powinowactwa lub pokrewieństwa. Spadkodawca ma prawo ustanowić zapisobiercą dowolną osobę fizyczną lub prawną, a nawet osobę, która po nim dziedziczy z mocy ustawy lub testamentu.
W zapisie spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę ustawowego albo testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Nie można obciążyć spadkobiercy obowiązkiem wykonania go w inny sposób, ponieważ takie rozporządzenie nie będzie ważne. Zapis ujęty w testamencie obarczonym brakami, które spowodują jego nieważność, też nie będzie ważny.
– Osobę upoważnioną do uzyskania zapisu trzeba w testamencie dokładnie oznaczyć. W dodatku musi spełniać ona określone wymogi: mieć zdolność dziedziczenia, żyć w chwili śmierci spadkodawcy oraz w momencie wykonania zapisu – tłumaczy adwokat Maria Urbańska z kancelarii Kosiński i Wspólnicy.
Nie można ustanowić zapisu na rzecz osoby nieoznaczonej. Po ogłoszeniu testamentu niezwłocznie roszczenie staje się wymagalne.
Zapisobierca nie zostaje jednak automatycznie właścicielem przedmiotu zapisu, nawet gdy został on w testamencie oznaczony co do tożsamości i nie ma wątpliwości, o jaką rzecz chodzi.

Roszczenia zapisobiercy

Od ogłoszenia testamentu przysługują mu roszczenia o przeniesienie własności. Aby zostać właścicielem, musi zawrzeć umowę przenoszącą własność. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd nie może mu przyznać określonych w testamencie rzeczy.
Spadkobierca może wskazać w testamencie inną datę, od której można domagać się wykonania zapisu.
Zapis może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Warunek nie może być jednak sprzeczny z ustawą lub z zasadami współżycia społecznego i powinien być możliwy do spełnienia. W przeciwnym razie uważany jest za bezprawny i powoduje nieważność czynności prawnej.
PRZYKŁAD
Zapis umożliwi bratankowi otrzymanie wskazanej w testamencie rzeczy
Nawet jeśli bratanek jest powołany do dziedziczenia z mocy ustawy, to spadkodawca może na jego rzecz zrobić zapis w testamencie. Nie będzie spadkobiercą, ale otrzyma od spadkobierców ustawowych kosztem schedy wskazaną w testamencie rzecz będącą przedmiotem zapisu.
Podstawa prawna
Art. 968 – 977 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).