Rozmowa z Tomaszem Bilem, radcą prawnym, Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna, oddział w Krakowie
Euro 2012 to nie tylko impreza sportowa i inwestycyjna, ale także duże przedsięwzięcie prawne. Czy obowiązujące przepisy zapewniają kibicom wystarczający poziom ochrony?
Nasz rząd udzielił UEFA wielu gwarancji, w tym zapewnił o pełnej ochronnie praw własności intelektualnej oraz przeciwdziałaniu tzw. marketingowi podstępnemu. Państwa goszczące wielkie imprezy sportowe, tj. turnieje mistrzowskie w piłce nożnej czy igrzyska olimpijskie, stosują różne metody realizacji tego typu gwarancji. Niektóre wprowadzają szczególne regulacje prawne przewidujące nadzwyczajne środki ochrony własności intelektualnej w związku z imprezą, inne opierają się na istniejących regulacjach prawnych i nie przeprowadzają zmian legislacyjnych. W Polsce podjęte zostały prace robocze nad specjalną ustawą, która miała wzmocnić ochronę własności intelektualnej. Nie tylko zresztą w związku z Euro 2012, ale także podczas innych ewentualnych wydarzeń sportowych podobnej rangi. Jak dotąd odpowiednie zmiany nie zostały wprowadzone.
Jakie są kryteria szczególnej ochrony praw własności intelektualnej w związku z Euro 2012?
Większość oznaczeń związanych z Euro 2012 podlega ochronie, jako znaki towarowe. Zgodnie z ustawą – Prawo własności przemysłowej prawo ochronne na znak towarowy udzielane jest przez Urząd Patentowy po zgłoszeniu rejestracji. UEFA zastrzegła na swoją rzecz wielu znaków słownych i słowno-graficznych, m.in. takich jak „EURO 2012”, „Poland Ukraine 2012”, logo mistrzostw czy przedstawienia graficzne maskotek. Naruszenie prawa ochronnego może polegać na bezprawnym użyciu w obrocie znaku identycznego lub podobnego do zarejestrowanego, Takie zachowanie rodzi po stronie uprawnionego roszczenia o zaniechanie naruszania, wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a w razie zawinionego naruszenia również naprawienie wyrządzonej szkody. Dodatkowo oznaczenia UEFA powinny być uznane za tzw. znaki renomowane objęte silniejszą ochroną.
Jakie inne skutki prawne może rodzić naruszenie znaków towarowych UEFA?
Naruszanie praw do znaków towarowych zagrożone jest także sankcjami karnymi. Towary naruszające prawa ochronne mogą być zatrzymywane przez służby celne na wniosek uprawnionego lub z urzędu, co wzmacnia skuteczność ochrony. Ochronie prawnej na terenie Polski podlegają także wspólnotowe i międzynarodowe znaki towarowe. Należy również pamiętać, iż część oznaczeń związanych z Euro 2012, w szczególności logo czy wzory maskotek, podlega ochronie jako utwory. Co szczególnie ważne, ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych chroni także transmisje telewizyjne z meczów. Objęcie ochroną prawa autorskiego nie wymaga rejestracji, wystarczy ustalenie utworu w jakiejkolwiek formie. Naruszenie praw autorskich wiąże się z sankcjami cywilnymi i karnymi, podobnymi jak w przypadku ochrony znaków towarowych.
Na czym polega i jakie zagrożenia tworzy w związku z Euro 2012 ambush marketing?
Marketing podstępny polega na pasożytniczym wykorzystywaniu potencjału reklamowego imprezy sportowej przez przedsiębiorców niebędących sponsorem. Przybiera on formę przekazów reklamowych eksploatujących skojarzenia z danym wydarzeniem. Przykładem jest hasło „nieoficjalne piwo mistrzostw” lub ogólne odniesienia do tematyki piłkarskiej bez bezpośrednich wzmianek o turnieju. Zdarza się wykorzystanie w charakterze nośników reklamowych sportowców lub kibiców. Firmy niebędące sponsorem często rozdają gadżety ze swoim logo. UEFA dąży do zapewnienia sobie wyłączności na wykorzystanie reklamowe stref uznawanych za szczególnie istotne, jak okolice stadionów czy lotniska. Próby jej naruszenia traktuje jako niedopuszczalne.
W jaki sposób można zapobiec takim działaniom?
Przeciwdziałanie marketingowi podstępnemu jest możliwe na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z jej przepisami zabronione są działania sprzeczne z dobrymi obyczajami zagrażające lub naruszające interes innego przedsiębiorcy. Czynami nieuczciwej konkurencji są przykładowo reklama oraz oznaczenie towarów lub usług wprowadzające klienta w błąd. Osoba, której zarzuca się powyższe praktyki, musi udowodnić prawdziwość wypowiedzi zawartych w reklamie. Pokrzywdzony, którego interes został zagrożony czynem nieuczciwej konkurencji, może domagać się od sprawcy zaniechania niedozwolonych działań, usunięcia ich skutków oraz odszkodowania i wydania uzyskanych bezpodstawnie korzyści. Tym niemniej część działań zaliczanych do marketingu podstępnego, zwłaszcza te z wykorzystaniem kibiców lub umieszczaniem legalnych reklam w strefach uważanych przez UEFA za zastrzeżone, może być uznana za zgodne z polskim prawem.