Rozpoczyna się okres zwoływania walnych zgromadzeń w spółdzielniach mieszkaniowych. Ich mieszkańcy powinni pamiętać, że niezależnie od tego, czy zjawią się na zebraniu, wszelkie podjęte na nim uchwały będą obowiązywały zarówno ich, jak i władze spółdzielni.

Prawo do zaskarżenia

– Uchwały podejmowane przez walne zgromadzenia wytyczają kierunki działania spółdzielni i są formą podejmowania decyzji w najważniejszych sprawach związanych z funkcjonowaniem całej struktury – mówi Jarosław Król, prawnik z Kancelarii Adwokackiej Małecki & Rychłowski Sp.J. Dlatego prawo spółdzielcze gwarantuje członkom spółdzielni możliwość poważenia wadliwych uchwał i poddania ich kontroli sądowej.
Prawo do zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia mają wszystkie osoby, które są członkami spółdzielni w dniu, kiedy została ona podjęta. Jest to legitymacja czynna, która daje każdemu spółdzielcy prawo do występowania przeciwko spółdzielni w charakterze powoda. Inne zasady obowiązują tylko w przypadku uchwał w sprawie wykluczenia członka ze spółdzielni. Taką decyzję może zaskarżyć jedynie członek, który traci członkostwo, ale już nie inne osoby ze spółdzielni, które choćby były żywotnie zainteresowane jego sprawą.
W pewnych przypadkach prawo do wytoczenia do wytoczenia powództwa zaskarżającego uchwałę spółdzielni ma prokurator. Może to zrobić, jeżeli wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego.

Pokrzywdzenie członków

Możliwość skierowania uchwały walnego na drogę kontroli sądowej ma także zarząd spółdzielni. W takiej sytuacji spółdzielnię w sądzie będzie reprezentował pełnomocnik ustanowiony przez radę nadzorczą, a spółdzielnię, w której nie powołuje się rady nadzorczej, pełnomocnik ustanowiony przez walne zgromadzenie.
Prawo spółdzielcze ogranicza podstawy do zaskarżenia uchwał walne do kilku sytuacji. Członek spółdzielni może uczynić to, o ile jest ona sprzeczna z postanowieniami statutu (np. niezachowanie przyjętego trybu zawiadamiania członków o walnym zgromadzeniu) bądź dobrymi obyczajami.
Powodem skierowania uchwały na drogę kontroli sądowej jest także uzasadnione twierdzenie, że godzi ona w interesy spółdzielni albo ma na celu pokrzywdzenie jej członka. Może tak być w sytuacji, gdy walne zgromadzenie zdecyduje się na sprzedaż gruntu po zaniżonej cenie albo przyzna zyski ze wspólnych lokali użytkowych tylko wybranej grupie spółdzielców.
– W momencie składania pozwu nie jest istotne, czy twierdzenia spółdzielcy są słuszne. Ważne jest jedynie jego przeświadczenie o istnieniu podstaw do podważenia uchwały – podkreśla Jarosław Król.
Powództwo o uchylenie uchwały dąży do ukształtowania prawa lub stosunku prawnego. Wyrok uchylający uchwałę walnego zgromadzenia powoduje skutek, jakby uchwała w ogóle nie została podjęta. Do czasu wydania takiego orzeczenia dokument wydany przez walne zgromadzenie jest aktualny i nie można uchylać się od jego skutków, powołując się na zaskarżenie go na drodze sądowej. Orzeczenie uchylające uchwałę ma moc prawną względem wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkich jej organów.

Nieważne uchwały

Art. 42 par. 2 prawa spółdzielczego przewiduje inny skutek wadliwego podjęcia uchwały w postaci jej bezwzględnej nieważności. Będzie tak, jeżeli jest ona sprzeczna z ustawą. Chodzi o wszystkie obowiązujące ustawy, a nie tylko o prawo spółdzielcze lub ustawę o spółdzielniach mieszkaniowych. Bezwzględna nieważność uchwały powoduje, że nie wywołuje ona skutków prawnych od momentu jej podjęcia (tzw. nieważność bezwzględna). Ponadto może ona być kwestionowana w każdym czasie w trybie powództwa o ustalenie jej nieważności. Odpowiednie zastosowanie ma tutaj art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. Przewiduje on, że powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.
Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 18 marca 2010, sygn. akt V CSK 260/2009, zgodność uchwały organu spółdzielni z uchwałą ocenia się według prawa obowiązującego w dniu podjęcia uchwały.
PRZYKŁAD
Uchwała sprzeczna z ustawą i statutem jest nieważna z mocy prawa
Powództwo o uchylenie uchwały z powodu jej sprzeczności ze statutem spółdzielni ma zastosowanie do tych wypadków sprzeczności uchwały z postanowieniami tych uregulowań, które nie są jednocześnie sprzecznością uchwały z przepisami prawa. Jeżeli natomiast taka zbieżność zachodzi, zastosowanie ma powództwo o ustalenie nieważności uchwały. Podstawą jego wniesienia nie jest wówczas art. 42 prawa spółdzielczego, lecz art. 189 kodeksu postępowania cywilnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 7 stycznia 2009 r., sygn. akt I ACa 681/2008).
Podstawa prawna
Ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 188, poz. 1848 z późn. zm.).