Czy w związku z posiadaniem nieruchomości zabytkowej właściciel ma jakieś szczególne uprawnienia lub obowiązki?
Rejestr zabytków to jedna z form ochrony konserwatorskiej, obok ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, ustanowienia pomnika historii czy powołania parku kulturowego. Od czerwca ubiegłego roku w związku z nowelizacją ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 roku dochodzi jeszcze ochrona w decyzjach o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy dla obiektów ujętych w gminnej bądź wojewódzkiej ewidencji zabytków. Bez względu na formę ochrony konserwatorskiej właściciel ma obowiązek zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości, naukowego badania i dokumentowania zabytku, popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.
Zamiar prowadzenia prac remontowych czy budowlanych przy obiekcie wpisanym do rejestru zabytków, umieszczanie na zabytku tablic, urządzeń technicznych, reklam i napisów, zmianę przeznaczenia zabytku lub sposobu korzystania z tego zabytku właściciel ma obowiązek zgłosić do wojewódzkiego konserwatora zabytków, właściwego dla danego terenu, w celu uzyskania pozwolenia na prowadzenie prac. Należy jednak pamiętać, że pozwolenie konserwatorskie nie zwalnia od obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, w przypadkach określonych przepisami prawa budowlanego. Wojewódzki konserwator zabytków może także wydać zalecenia konserwatorskie, w których określony jest sposób wykonywaniah prac, a także zakres dopuszczalnych zmian, jakie mogą być wprowadzone w zabytku. Właściciel obiektu wpisanego do rejestru zabytków ma ponadto obowiązek zawiadomić konserwatora zabytków o zagrożeniu czy uszkodzeniu zabytku. W przypadku zabytków ruchomych należy zgłosić jego kradzieży zniszczenie czy zmianę miejsca przechowywania obiektu. W obiekcie zabytkowym niedopuszczalne są wymiana okien na plastikowe czy ocieplanie styropianem, szczególnie w obiektach, które mają bogaty detal architektoniczny. Ocieplenie budynku zabytkowego od zewnątrz styropianem, zastosowanie szczelnych okien, brak wentylacji – to wszystko może doprowadzić do jego szybkiej degradacji poprzez zawilgocenie. Jeżeli nie możemy ocieplić przegrody pionowej – ściany zewnętrznej, najlepiej pozostawić ją taką, jaka jest, i rozważyć możliwość termomodernizacji pozostałych elementów budynku, np. przegród poziomych, czyli stropu nad piwnicą, stropodachu, dachu oraz poprzez zamontowanie szczelnych okien (nigdy z PCV), ale z nawiewnikami, które umożliwią napływ powietrza do wnętrza pomieszczeń. Wpis do rejestru zabytków to nie tylko obowiązki, to także prestiż dla właściciela oraz możliwość ubiegania się o środki finansowe na remont i konserwację zabytku. Możliwości jest wiele, oprócz środków od wojewódzkiego konserwatora zabytków można pozyskać środki z gminy, od Marszałka Województwa, z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz z programów unijnych.