Pozbawienie wolności samorządowca nie powoduje wygaśnięcia stosunku pracy. Z mocy prawa ulega on zawieszeniu. Pracownikowi w tym okresie przysługuje połowa należnego mu wynagrodzenia.
Aresztowanie pracownika samorządowego skutkuje zawieszeniem z mocy prawa jego stosunku pracy przez okres jego trwania. Konsekwencja ta następuje automatycznie, tj. bez konieczności podejmowania przez jego przełożonych jakichkolwiek czynności.
Tymczasowe aresztowanie jest izolacyjnym środkiem zapobiegawczym uregulowanym w art. 249 – 265 k.p.k. Zgodnie z art. 265 k.p.k. okres jego trwania liczy się od dnia zatrzymania podejrzanego. Z tą chwilą z mocy prawa nastąpi więc zawieszenie stosunku pracy pracownika samorządowego (por. np. wyrok SN z 13 lutego 1997 r., I PKN 6/97, OSNAPiUS 1997/19/376). O zastosowaniu tego środka sąd jest zobowiązany niezwłocznie zawiadomić między innymi pracodawcę (art. 261 par. 3 k.p.k.).

Niezależnie od podstawy

Skutek w postaci zawieszenia stosunku pracy dotyczy każdej podstawy jego nawiązania. Chodzi więc o pracowników samorządowych zatrudnionych na umowę o pracę, z wyboru lub powołania. W przypadku pracowników mianowanych należy zwrócić uwagę, że ustawodawca w pragmatyce samorządowej nie przewidział tej podstawy zatrudnienia. Określono jednak, że te zawarte przed dniem jej wejścia w życie 1 stycznia 2012 r. przekształcą się w umowny stosunek pracy na czas nieokreślony (art. 53 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych, dalej u.p.s.). Do pracowników mianowanych stosuje się przepisy ogólne przewidziane w powyższej ustawie z zastrzeżeniem dotyczącym przesłanek natychmiastowego rozwiązania stosunku pracy oraz za wypowiedzeniem.

Całościowa regulacja

Zgodnie z art. 35 ust. 1 u.p.s. stosunek pracy pracownika samorządowego tymczasowo aresztowanego ulega zawieszeniu z mocy prawa. Przepis ten nie określa więc skutku w postaci wygaśnięcia stosunku pracy. Tak jak jest to przewidziane w art. 66 par. 1 k.p. W myśl tego przepisu umowa o pracę wygasa z upływem trzech miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania, chyba że pracodawca rozwiązał wcześniej bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika. Z przepisu tego wynikałoby więc (w związku z do art. 43 ust. 1 u.p.s. o odpowiednim stosowaniu kodeksu pracy), że zawieszenie stosunku pracy maksymalnie może trwać trzy miesiące, bowiem po tym okresie stosunek pracy wygasa. Dotyczyłoby to pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę oraz powołania.
W literaturze prezentowane były różne argumenty przemawiające jednak za wyłączeniem stosowania art. 66 par. 1 k.p. Podnoszono, że ustawa o pracownikach samorządowych całościowo reguluje kwestię związaną ze skutkami tymczasowego aresztowania. Pogląd ten potwierdza zdaniem przedstawicieli doktryny m.in. fakt, że w ustawie z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505 z późn. zm.), uchwalonej w tym samym dniu co ustawa o pracownikach samorządowych, znajdują się identyczne zapisy. Z tym że regulacja odnosząca się do służby cywilnej w art. 70 przyjmuje wyraźnie, że stosunek pracy urzędnika wygasa w razie upływu trzech miesięcy nieobecności w pracy z powodu tymczasowego aresztowania. Należało by zatem przyjąć, że zróżnicowanie skutków aresztu w stosunku do urzędników służby cywilnej i samorządowej jest zamierzonym celem ustawodawcy.



Uchwała Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy, rozstrzygając zagadnienie prawne, czy w razie zawieszenia w wykonywaniu obowiązków z mocy prawa na podstawie art. 87a ustawy o pomocy społecznej należy stosować przepisy kodeksu pracy, czy odpowiednio stosować przepisy art. 35 ustawy o pracownikach samorządowych z 2008 r., opowiedział się za drugą z tych możliwości (uchwała z 14 stycznia 2010 r., III PZP 4/2009, Biuletyn SN 2010/1).
Jednocześnie w uzasadnieniu stwierdził, że art. 35 ustawy o pracownikach samorządowych z 2008 roku zawiera całościową regulację z zakresu prawa pracy dotyczącą aresztu tymczasowego. Nie ma więc podstaw zdaniem Sądu Najwyższego do stosowania, na mocy art. 43 ust. 1, u.p.s., przepisu art. 66 par. 1 k.p. przewidującego wygaśnięcie stosunku pracy z upływem trzech miesięcy tymczasowego aresztowania. Przepis art. 35 ust. 1 ustawy określa samodzielnie wpływ aresztu tymczasowego na obowiązek wykonywania pracy. Powoduje on bowiem jego zawieszenie i czyni to w sposób częściowo odmienny niż art. 66 par. 1 k.p., który określa okres tymczasowego aresztowania jako usprawiedliwioną nieobecność pracownika w pracy. Ponadto SN zwrócił uwagę, że art. 35 ust. 1 umieszczony jest w rozdziale zatytułowanym „obowiązki pracownika samorządowego”, z czego można wnosić, że nie dotyczy on ustania stosunku pracy.

Prawo do wynagrodzenia

Okoliczność pozostawania w zatrudnieniu nie jest podstawą do uzyskiwania wynagrodzenia. Jeśli bowiem pracownik nie wykonuje pracy, to do nabycia przez niego prawa do wynagrodzenia niezbędne jest istnienie przepisu szczególnego lub postanowienia umowy, które przyznają mu to uprawnienie. Takim przepisem jest między innymi art. 35 ust. 2 u.p.s., który stanowi, że w okresie zawieszenia pracownik samorządowy otrzymuje wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia przysługującego mu do dnia tymczasowego aresztowania. Powinien więc on otrzymywać połowę pensji wraz z wszelkimi dodatkami w miesiącu poprzedzającym zawieszenie, a także te jej składniki, których przyznanie jest uzależnione od obecności pracownika w pracy (np. premia).
Jeżeli zapadł wyrok uniewinniający lub postępowanie karne zostało umorzone, należy pracownikowi wypłacić pozostałą część wynagrodzenia, chyba że postępowanie karne umorzono warunkowo. Zwrot pozostałej jego części, następuje bez odsetek, chyba że pracodawca nie zrobiłby tego niezwłocznie po wezwaniu przez pracownika. Do tego momentu pracodawca nie pozostaje bowiem w zwłoce. Pracownik korzystając z tego uprawnienia, powinien dołączyć do wezwania prawomocne orzeczenie umarzające postępowanie karne lub go uniewinniającego.
Ważne
Okres zawieszenia stosunku pracy jest wliczany do stażu pracy mającego wpływ na nabycie uprawnień pracowniczych
Nawiązanie stosunku pracy
Pracownicy samorządowi są zatrudniani na podstawie:
● wyboru w:
– urzędzie marszałkowskim: marszałek województwa, wicemarszałek oraz pozostali członkowie zarządu województwa (jeżeli statut województwa tak stanowi),
– starostwie powiatowym: starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu (jeżeli statut powiatu tak stanowi),
– urzędzie gminy: wójt (burmistrz, prezydent miasta),
– związkach jednostek samorządu terytorialnego: przewodniczący zarządu związku i pozostali członkowie zarządu – jeżeli statut związku tak stanowi;
● powołania – zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta), skarbnik gminy, skarbnik powiatu, skarbnik województwa;
● umowy o pracę – pozostali pracownicy samorządowi.
Podstawa prawna
Art. 35 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458 z późn. zm.).