Gminy, powiaty i województwa w pierwszej kolejności ponoszą odpowiedzialność za działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. W przypadku gdy ich działalność ma charakter niewładczy, gmina za wyrządzoną szkodę ponosi odpowiedzialność według przepisów o odpowiedzialności kontraktowej lub deliktowej przewidzianej w kodeksie cywilnym. W praktyce niewykluczona jest również odpowiedzialność gminy związana z powstawaniem spółek komunalnych oraz spadkobraniem ustawowym.
Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Przepisy kodeksu cywilnego dotyczą m.in. odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) w wyniku wydania błędnej lub niezgodnej z prawem decyzji administracyjnej.

Szczególne procedury

Zgodnie z art. 4171 kodeksu cywilnego, jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.
Natomiast, jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.
Odszkodowanie należy się również w przypadku powstania szkody w wyniku niewydania orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa. W tym przypadku również naprawienia szkody można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Właściwym postępowaniem, w toku którego może nastąpić stwierdzenie niezgodności z prawem aktów prawa miejscowego, np. uchwał organów samorządu terytorialnego, jest postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Dopiero stwierdzenie tego faktu w postępowaniu sądowym umożliwia wytoczenie powództwa o naprawienie szkody.
Oprócz niezgodności z prawem (konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową, ustawą) aktu normatywnego, przesłankami odpowiedzialności z art. 4171 par. 1 są szkoda i związek przyczynowy. Wykazanie tych przesłanek zgodnie z ogólnymi postanowieniami kodeksu cywilnego obciąża poszkodowanego.

Urzędnik i gmina

Na podstawie art. 417 kodeksu cywilnego można dochodzić również odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie urzędnika. Koniecznymi przesłankami powstania odpowiedzialności odszkodowawczej jest wystąpienie szkody, która powstaje wskutek działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej. Natomiast samo działanie lub zaniechanie powinno być niezgodne z prawem.
W kodeksie cywilnym pojęcie szkody nie zostało jednoznacznie określone. W praktyce przez szkodę rozumie się przede wszystkim straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Warto podkreślić, że szkoda może być także wynikiem działań o charakterze niewładczym. W takim przypadku jednak zastosowanie znajdzie nie art. 417 k.c., lecz ogólne zasady odpowiedzialności kontraktowej lub deliktowej zawarte w kodeksie cywilnym.

Szkoda na osobie

Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności.
Przesłankami odpowiedzialności na postawie art. 4172 kodeksu cywilnego są: wykonywanie zgodnie z prawem władzy publicznej, powstanie szkody na osobie, związek przyczynowy między aktem władzy publicznej a szkodą oraz zasadność przyznania odszkodowania w świetle zasad słuszności.
Na podstawie tego przepisu poszkodowany może żądać odszkodowania nie za każdą szkodę, lecz tylko za szkodę poniesioną na osobie (a nie na mieniu). Szkoda na osobie powstaje wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. W takiej sytuacji poszkodowany może żądać naprawienia nie tylko szkody majątkowej, ale także zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przyznania odszkodowania na podstawie art. 4172 wymagają względy słuszności. Przy ocenie danego zdarzenia należy więc uwzględnić okoliczności sprawy (sytuacja, w jakiej doszło do wyrządzenia szkody, motywy podejmowanego działania, rodzaj i znaczenie chronionego interesu) oraz sytuację poszkodowanego (majątkową, rodzinną, rodzaj i rozmiar uszczerbku, niezdolność do pracy).



Sprawy eksmisyjne

W wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o tym, czy eksmitowany ma prawo do lokalu socjalnego. W razie przyznania takiego uprawnienia obowiązek dostarczenia takiego lokalu ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu, który w drodze eksmisji zostanie opróżniony.
Nieruchomości o takim przeznaczeniu są wydzielane przez gminę z jej zasobu mieszkaniowego. Jest on tworzony przez gminę w celu zaspokajania potrzeb lokalowych członków wspólnoty samorządowej. Jego utrzymanie należy do jednego z podstawowych zadań własnych gminy.
Kompetencje w sprawie gospodarowania zasobami komunalnymi należą do rady gminy, która ma obowiązek podejmowania uchwał określających wieloletni program gospodarowania zasobem mieszkaniowym gminy. Rada gminy ma również obowiązek podejmowania uchwał określających szczegółowe zasady wynajmowania lokali wchodzących w skład zasobu.
O toczącym się postępowaniu o opróżnienie lokalu mieszkalnego sąd informuje gminę właściwą ze względu na miejsce położenia nieruchomości podlegającej opróżnieniu. Gmina zawsze ma możliwość wstąpienia do sprawy. Jest to szczególnie istotne ze względu na to, że to właśnie ona ma obowiązek zapewnienia lokali socjalnych osobom eksmitowanym. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo do przystąpienia do postępowania w charakterze interwenienta ubocznego i stanięcia po stronie powoda. O swoim udziale w sprawie gmina powinna zawiadomić wcześniej sąd na piśmie, przy czym jednocześnie nie musi ona wykazywać swojego interesu prawnego w przystąpieniu do sporu.
Zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów do udziału gminy w sprawach o eksmisję stosuje się odpowiednio przepisy o interwencji ubocznej. Mają tutaj jednak miejsce trzy wyłączenia.
Po pierwsze, niedopuszczalne jest zgłaszanie opozycji, czyli pisma procesowego, w którym wskazuje się, że interwenient nie ma interesu z wystąpieniem z interwencją i uzasadnia się to stanowisko.
Po drugie, gmina jest uprawniona do dokonywania wszystkich czynności w ramach postępowania. Nie mogą one jednak pozostawać w sprzeczności z oświadczeniami składanymi przez stronę, do której przystąpiła w postępowaniu.
Trzecim wyłączeniem przepisów właściwych dla interwencji ubocznej we wskazanym przypadku jest zakaz wstępowania gminy na miejsce powoda. Zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania. Osoba taka może wziąć udział w każdym stanie sprawy, aż do jej zakończenia w drugiej instancji. Wstąpienie do sprawy wiąże się z nabyciem statusu jej uczestnika.
W świetle tych rozwiązań gmina może wziąć także udział w postępowaniu nieprocesowym o podział majątku wspólnego pomiędzy małżonkami lub dział spadku, pod warunkiem że sąd orzeka w nim o opróżnieniu lokalu mieszkalnego. W postępowaniach, w trakcie których sąd orzeka o wydaniu lokalu, gmina może realizować swoje uprawnienia tylko w zakresie wyznaczonym jej interesem w sprawie. W tym zakresie jednostka samorządu terytorialnego ma także prawo zaskarżyć orzeczenie kończące postępowanie.

Wykonywanie wyroków

W przypadku gdy sąd orzeknie o eksmisji z równoczesnym przyznaniem lokalu socjalnego, obowiązek jego dostarczenia zgodnie z ustawą o ochronie praw lokatorów ciąży na gminie. Jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do takiego pomieszczenia z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze od gminy na podstawie art. 417 kodeksu cywilnego.
Zgodnie z tym przepisem za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.
W praktyce taka sytuacja oznacza to, że gmina, nie dostarczając lokalu socjalnego, doprowadza do powstania szkody. Swoim zaniechaniem uniemożliwia wynajęcie lokalu przez właściciela i uzyskanie wyższych dochodów od tych, które właściciel mieszkania uzyskiwał od zamieszkujących lokal lokatorów. Sądy wyliczając szkodę, biorąc pod uwagę różnicę między wysokością czynszu otrzymywanego od lokatorów a wysokością czynszu, jaki właściciel mógłby uzyskać na wolnym rynku.



Pełne odszkodowanie

W takiej sytuacji właściciele lokali i zarządcy nieruchomości mogą domagać się pełnego odszkodowania od gmin opóźniających się z dostarczeniem mieszkań socjalnych eksmitowanym. Utraconymi korzyściami w tym przypadku będą tutaj należności, jakie zarządca otrzymywałby, dysponując lokalem. Dochodzić ich można, wykazując przed sądem tak duże prawdopodobieństwo osiągnięcia korzyści majątkowej, że rozsądnie oceniając i kierując się doświadczeniem życiowym można stwierdzić, że poszkodowany pewnie uzyskałby tę korzyść.
Zdaniem prawników możliwe jest tutaj także domaganie się utraconych korzyści z innych tytułów, jak na przykład obniżenie standardu mieszkania. Wielokrotnie bowiem lokatorzy niepłacący czynszu są uciążliwymi sąsiadami, nadużywającymi alkoholu, co odstręcza innych od wynajmowania lokali w takim budynku.
Ważną kwestią przy dochodzeniu odszkodowania od gminy jest brak konieczności wykazania winy w działaniu gminy. Podstawą roszczenia odszkodowawczego jest sam fakt niedostarczenia przez gminę lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego na mocy wyroku sądowego. Warto też zaznaczyć, że gminy ponoszą również pełną odpowiedzialność odszkodowawczą za niezapewnienie lokalu zamiennego i pomieszczenia tymczasowego.
Gmina ma obowiązek wypłacania odszkodowania co miesiąc, aż do momentu opróżnienia mieszkania przez lokatora. Roszczenie o odszkodowanie powstaje już z chwilą, gdy orzeczenie o eksmisji stało się prawomocne.
O konieczności wynagradzania szkód, jakie wynajmujący poniósł przez to, że gmina zwleka z dostarczeniem lokalu socjalnego, wspominał już dawno Sąd Najwyższy, który stwierdził, że uchylanie się gminy od realizacji tego obowiązku może spowodować po stronie wynajmującego szkodę, wyrażającą się chociażby w utraconych korzyściach, jakie mógłby on osiągnąć, dysponując opróżnionym lokalem. Nie sposób zatem odmówić wynajmującemu możliwości skierowania roszczenia odszkodowawczego przeciwko gminie.

Sprawy spadkowe

Zgodnie z art. 935 kodeksu cywilnego w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu. Równocześnie przepisy ustanawiają zasadę, zgodnie z którą Skarb Państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku, który im przypadł z mocy ustawy, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
Takie rozwiązanie ustawowe oznacza, że gmina lub Skarb Państwa jest spadkobiercą ustawowym dochodzącym do dziedziczenia w ostatniej kolejności. Sytuacja takiego spadkobiercy tym tylko różni się od sytuacji innych spadkobierców, że nie może on spadku odrzucić. Nie składa także oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Z drugiej strony oznacza to, że w przypadku dziedziczenia gmina odpowiada za długi spadkowe do wartości spadku. Tak uregulowana odpowiedzialność gminy doznaje pewnych wyjątków.
Po pierwsze zgodnie z art. 316 kodeksu cywilnego zastawnik może dochodzić zaspokojenia z rzeczy obciążonej zastawem bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z przepisów prawa spadkowego. Podobne zastrzeżenia zawiera art. 74 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Zgodnie z nim wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką, bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego.
Ustanowienie hipoteki na nieruchomości lub zastawu na rzeczy, które nabył Skarb Państwa lub gmina w drodze spadkobrania oznacza, iż ograniczenie odpowiedzialności wynikające z dobrodziejstwa inwentarza nie będzie wywierać skutków prawnych. Innymi słowy, gdy nieruchomość obciążona jest hipoteką zabezpieczającą wierzytelność o wartości większej niż stan czynny spadku, wierzyciel spadkodawcy może zaspokoić się z majątku gminy (Skarbu Państwa) innego niż nieruchomość wchodząca w skład spadku. Podobnie będzie w przypadku zastawu.



Spółki komunalne

Ustawa o gospodarce komunalnej umożliwia również samorządom tworzenie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnych, a także przystępowanie do nich. Jednostki samorządu terytorialnego mogą także tworzyć spółki komandytowe lub komandytowo-akcyjne, o których mowa w art. 14 ust. 1 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz.U. z 2009 r. nr 19, poz. 100).
Możliwość tworzenia spółek handlowych przez jednostki samorządu terytorialnego oznacza, że w ściśle określonych sytuacjach gminy będą zobowiązane do ponoszenia za nie odpowiedzialności. Jej zasady uregulowane są w przepisach kodeksu spółek handlowych. Przede wszystkim podkreślenia wymaga jednak fakt, że co do zasady spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna, jako osoby prawne za zobowiązania odpowiadają samodzielnie.
Zgodnie jednak z art. 13 kodeksu spółek handlowych za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu. Równocześnie wspólnik albo akcjonariusz spółki kapitałowej w organizacji odpowiada solidarnie z podmiotami, o których mowa wyżej, za jej zobowiązania do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów lub akcji. W tym miejscu należy zaznaczyć, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji albo spółka akcyjna w organizacji z chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółką akcyjną i uzyskuje osobowość prawną. Z tą chwilą staje się ona podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji.
Z punktu widzenia wspólników (gminy, związku gmin) duże znaczenie ma fakt, że już na etapie organizacji spółka może we własnym imieniu zaciągać zobowiązania i nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe. Takie rozwiązanie skutkuje tym, że czynności dokonywane w tym stadium istnienia spółki oddziaływują na jej dalszą działalność. Kodeks wyraźnie bowiem stanowi, że z chwilą uzyskania osobowości prawnej przez spółkę z o.o. (wpis do rejestru) spółka, staje się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji. W praktyce oznacza to, że z jednej strony będą jej przysługiwać np. ulgi i zezwolenia, które uzyskała spółka w organizacji, z drugiej, na spółce z o.o. będzie spoczywał obowiązek uregulowania wszelkich zobowiązań, które zaciągnęła spółka z o.o. w organizacji. W tym celu kodeks spółek handlowych ustanowił zasadę, że za zobowiązania spółki w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu.
Należy jednak podkreślić, że odpowiedzialność wspólnika została ograniczona wyłącznie do wartości niewniesionego wkładu, określonego w umowie spółki (art. 13 proc. 2 kodeksu spółek handlowych). Z chwilą pokrycia w całości swego udziału w kapitale zakładowym spółki poprzez wniesienie w całości wkładu na udział, wspólnik zostaje zwolniony z osobistej odpowiedzialności za jej zobowiązania. Jest to wynik założenia przyświecającego ustawodawcy, zgodnie z którym to kapitał zakładowy, a nie majątek osobisty poszczególnych udziałowców, stanowi źródło zaspokojenia roszczeń ewentualnych wierzycieli spółki.
Przykładowo zatem, jeżeli zobowiązania spółki w organizacji będą wynosiły 2 mln zł, a kapitał zakładowy wynosi 1 mln zł, to gmina będzie zobowiązana do ich uregulowania tylko do wysokości 1 mln zł. Jedyną przesłanką wyłączającą tę odpowiedzialność jest całkowite pokrycie udziałów lub akcji. Wobec spółki odpowiedzialność osób, które działały w jej imieniu przed zarejestrowaniem, ustaje z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez zgromadzenie wspólników (art. 161 proc. 3 kodeksu spółek handlowych).
Należy jednak w tym miejscu odróżnić odpowiedzialność wspólników względem spółki od ich odpowiedzialności w stosunku do osób trzecich. Zwolnienie wspólnika z odpowiedzialności wobec spółki nie jest bowiem jednoznaczne ze zwolnieniem go z odpowiedzialności względem wierzycieli. W tym przypadku zastosowanie znajdą zsady umowne, a w razie ich braku przepisy Kodeksu cywilnego.
Przykład: Odpowiedzialność na boisku
Rada gminy podjęła uchwałę w sprawie uchwalenia regulaminu korzystania z obiektu Moje boisko – Orlik 2012. W regulaminie tym radni postanowili, że osoba odpowiedzialna za grupę ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone podczas zajęć i pobytu grupy, chyba że zostanie ustalony bezpośredni sprawca szkody. Równocześnie ustalono, że właściciel obiektu nie ponosi odpowiedzialności za wypadki powstałe w trakcie korzystania z obiektu. Takie uregulowanie odpowiedzialności jest niezgodne z przepisami. Powszechnie przyjmuje się, że akt prawa miejscowego nie może zawierać regulacji dotyczących zakresu odpowiedzialności stron określonego stosunku prawnego. Tylko ustawa lub czynność prawna, np. umowa, może zawierać postanowienia dotyczące zakresu wzajemnych roszczeń i odpowiedzialności stron danej umowy. Równocześnie zasady odpowiedzialności kontraktowej określa art. 471 i następne kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przepis ten ma charakter przepisów względnie obowiązujących. Oznacza to, że podlega on modyfikacji np. w drodze umowy. Ponadto należy wskazać na przepisy kodeksu cywilnego, które regulują kwestię odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych (art. 415 i następne). W przedstawionym przykładzie rada gminy wykroczyła poza zakres przyznanego jej upoważnienia do uregulowania zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Wskazać trzeba na art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym, na mocy którego organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. W tych granicach nie mieści się uprawnienie do określania zasad odpowiedzialności za szkody powstałe w trakcie korzystania z obiektu (por. rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody wielkopolskiego nr KN.Ko-2.0911-34/09). Kwestie te uregulowane zostały w kodeksie cywilnym i tylko on może być podstawą do określania odpowiedzialności odszkodowawczej w tym zakresie.
Zasady odpowiedzialności
Gmina, powiat, województwo ponoszą odpowiedzialność za czyny niedozwolone, gdy spełnione łącznie zostaną następujące przesłanki:
● wystąpienie szkody,
● wykonywanie władzy publicznej,
● wyrządzenie szkody działaniem organu samorządowego,
● działanie danej jednostki samorządu terytorialnego będzie niezgodne z prawem.
Przykład: Odpowiedzialność za drogi
Każda droga ma swojego zarządcę. Do jego obowiązków należy w szczególności utrzymanie nawierzchni dróg i chodników, przeprowadzanie okresowych kontroli stanu dróg ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na stan bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz wykonanie robót interwencyjnych i zabezpieczających. W konsekwencji każde uszkodzenie drogi stwarzające niebezpieczeństwo dla jej użytkowników powinno być zabezpieczone w szczególności poprzez jej oznaczenie w sposób widoczny dla użytkowników ruchu drogowego i chroniący ich przed powstaniem szkody. Zarządca drogi powinien wykonać prace zabezpieczeniowe niezwłocznie po powstaniu uszkodzenia nawierzchni w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu użytkowników ruchu drogowego. W konsekwencji w przypadku uszkodzenia pojazdu na dziurze w jezdni z roszczeniem o odszkodowanie można wystąpić do właściwego zarządcy lub jego ubezpieczyciela. Im lepiej udokumentuje się szkodę, tym większa szansa na uzyskanie rekompensaty. Ważne będą zwłaszcza: oględziny miejsca zdarzenia dokonane przez policję na miejscu zdarzenia, badanie techniczne pojazdu, faktura lub rachunek za naprawę, zeznania świadków czy też zdjęcia z miejsca zdarzenia.
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Ustawa z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 266 z późn. zm).
Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr.94, poz.1037 z późn. zm.).
Ustawa z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2001 r. nr 124, poz. 1361 z późn. zm.).
Ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. nr 9, poz. 43 z późn. zm.).