Blisko połowa Polaków zna przypadki przemocy fizycznej, ekonomicznej i psychicznej w rodzinie wobec osób starszych; ponad 30 proc. zna takie przypadki wobec niepełnosprawnych - wynika z badania zleconego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Jak wynika z rządowego Sprawozdania z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w 2009 r., w ramach którego Instytut Psychologii PAN przeprowadził badanie, z przemocą seksualną wobec osób starszych zetknęło się blisko 23 proc. respondentów, a wobec osób niepełnosprawnych 19 proc.

Wśród form przemocy fizycznej wobec osób starszych - poza własną rodziną - najczęściej wskazywano izolowanie (46,7 proc.), wśród form przemocy ekonomicznej - zabieranie i wykorzystywanie ich pieniędzy (51,5 proc.), zaś wśród form przemocy psychicznej - wytykanie niepełnosprawności fizycznej lub psychicznej (48,5 proc.).

Wobec osób niepełnosprawnych - poza własną rodziną - wśród form przemocy fizycznej najczęściej wymieniano izolowanie i zamykanie (34,4 proc.), równie często, uderzanie i bicie (34,3 proc.), wśród form przemocy ekonomicznej - zabieranie dóbr materialnych (39,9 proc.), a wśród form przemocy psychicznej - wytykanie niepełnosprawności fizycznej lub psychicznej (34,4 proc.).

W odniesieniu do wszystkich form przemocy odnotowano różnicę między liczbą osób wskazujących na ich istnienie poza własną rodziną (więcej wskazań) i we własnej rodzinie (mniej wskazań). Do najczęściej relacjonowanych form przemocy wobec osób starszych we własnej rodzinie należały: izolowanie (11,6 proc.), zabieranie pieniędzy (14,2 proc.) i wytykanie niepełnosprawności (13,2 proc.). Jeśli chodzi o osoby niepełnosprawne, do najczęściej relacjonowanych form przemocy należały: uderzanie i bicie (10,6 proc.), zabieranie pieniędzy (9,3 proc.), ośmieszanie i wyzywanie oraz zmuszanie do prac domowych (po 8,6 proc. respondentów).

Ponad 90 proc. respondentów nie znajduje okoliczności usprawiedliwiających przemoc wobec osób starszych i niepełnosprawnych. Wykazują jednak dużą obojętność na akty przemocy - ok. 45 proc. badanych uważa, że w takich sytuacjach "lepiej się nie wtrącać".

Wśród osób, które zetknęły się z przemocą, nie zareagowało blisko 70 proc. Najczęstszą podejmowaną reakcją była "interwencja osobista", kilkakrotnie rzadszą "powiadomienie innych". Do odpowiednich służb lub innych instytucji zwróciło się nie więcej niż 2 proc. respondentów. Instytucjami, do których się zwrócono, były: policja, ośrodek pomocy społecznej i centrum pomocy rodzinie, a także szkoła. Skuteczność interwencji była oceniana różnie.

Zgodnie z opiniami większości badanych profesjonalistów (stykających się z przemocą z racji swojej pracy), ofiarą przemocy w rodzinie wobec osób starszych jest najczęściej kobieta z wykształceniem podstawowym lub średnim. Typowa ofiara przemocy w grupie osób niepełnosprawnych to także kobieta, tyle że z wykształceniem podstawowym.

Jako sprawców przemocy profesjonaliści najczęściej wskazywali męskich krewnych, zarówno w przypadku przemocy wobec osób starszych, jak i niepełnosprawnych. Przemoc ze strony kobiet jest rzadsza - w opiniach respondentów pojawia się sporadycznie. Znacznie rzadziej wskazywano na obecność przemocy seksualnej niż innych typów przemocy, również liczba przypadków przemocy ekonomicznej, z którymi zetknęły się w ciągu ostatniego roku osoby badane, jest niższa niż przemocy fizycznej i psychicznej.

Z policyjnych statystyk wynika, że w zeszłym roku na blisko 132 tys. pokrzywdzonych w wyniku przemocy domowej ponad 80 tys. to kobiety, prawie 40 tys. to dzieci i młodzież, a ponad 11 tys. to mężczyźni. Spośród 81,5 tys. sprawców ponad 77 tys. to mężczyźni, ok. 3 tys. - kobiety, a 220 to nieletni.

Jak wynika ze sprawozdania, za znęcanie się nad członkami rodziny w ostatnim dniu 2009 r. pozbawionych wolności było 5150 osób, w tym 4675 skazanych i 475 tymczasowo aresztowanych. Wśród nich było 78 kobiet (1,52 proc.).