Powiatowy inspektor nadzoru budowlanego może zalegalizować samowolę, jeżeli jest ona zgodna z planem miejscowym lub warunkami zabudowy, a także nie narusza przepisów budowlanych. Jeżeli samowola nie spełnia tych wymagań, to inspektor powinien wydać nakaz rozbiórki.
Inspektor nadzoru budowlanego, który stwierdzi, że inwestor dopuścił się samowoli budowlanej, czyli wybudował obiekt niezgodnie z przepisami prawa budowlanego, powinien wydać decyzję nakazującą rozbiórkę takiego obiektu lub jego części. Ta reguła nie jest jednak bezwzględna i przepisy ustawy przewidują wyjątki od tej zasady. Wcześniej jednak musi być przeprowadzone postępowanie legalizacyjne.

Zgodność z planem

Inspektor nadzoru budowlanego może dokonać legalizacji obiektu, jeżeli budowa:
● jest zgodna z przepisami o zagospodarowaniu i planowaniu przestrzennym, a w szczególności z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, albo jest zgodna z ustaleniami ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
● nie narusza przepisów, w tym techniczno-budowlanych, w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie obiektu budowlanego lub jego części do stanu zgodnego z prawem.
Zaistnienie przesłanek, o których mowa wyżej, nie jest jednak wystarczające do legalizacji. Inspektor nadzoru budowlanego może jej dokonać tylko wówczas, gdy inwestor przedstawi mu zaświadczenia wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o zgodności obiektu z przepisami o zagospodarowaniu przestrzennym. Zaświadczenie to powinno wskazywać, że obiekt jest zgodny z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a jeżeli takiego planu w gminie nie ma, to z zapisami ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Legalizacja samowoli możliwa jest wyłącznie w przypadku przygotowania dla danego budynku projektu budowlanego. Z tego powodu inwestor musi także przedstawić cztery egzemplarze projektu budowlanego, wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi, np. ustawą o ochronie środowiska, ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami czy ustawą o drogach publicznych. Wymagane jest także zaświadczenie, że osoby, które wykonały projekt budowlany, mają odpowiednie uprawnienia budowlane. Do obowiązków inwestora należy także złożenie oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.

Kontrola nadzoru

Jeżeli inwestor nie dostarczy wszystkich wymaganych dokumentów w wyznaczonym mu terminie, to powiatowy inspektor nadzoru budowlanego wydaje decyzję o rozbiórce samowoli budowlanej. Przedłożenie natomiast wszystkich wymaganych dokumentów w terminie traktuje się jako wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego – jeżeli budowa została już zakończona lub jako zatwierdzenie projektu budowlanego i pozwolenie na wznowienie robót budowlanych – jeżeli budowa nie została jeszcze zakończona. Przed wydaniem takiej decyzji inspektor nadzoru budowlanego ma obowiązek zbadania dostarczonych przez inwestora dokumentów.



Opłaty legalizacyjne

Przed wydaniem decyzji zatwierdzającej projekt budowlany i udzieleniem pozwolenia na wznowienie robót powiatowy inspektor nadzoru budowlanego ustala wysokość opłaty legalizacyjnej. Jeśli inwestor jej nie uiści, to również otrzyma nakaz rozbiórki. Wysokość opłaty legalizacyjnej zależna jest od rodzaju obiektu i celu, jakiemu ma służyć, oraz od jego kubatury. Legalizacja ogrodzenia kosztuje np. 5 tys. zł, budynku gospodarczego – 25 tys. zł, domu jednorodzinnego – 50 tys. zł, a budynków wielorodzinnych czy obiektów przemysłowych aż 200 tys. zł.
Jeżeli inwestor uiści w wyznaczonym terminie opłatę legalizacyjną, to powiatowy inspektor nadzoru budowlanego będzie mógł uznać obiekt za legalny.
Kiedy możliwa jest legalizacja
Powiatowy inspektor nadzoru budowlanego może zalegalizować samowolę budowlaną, jeżeli inwestor:
● przedstawi zaświadczenia o zgodności z miejscowym planem zagospodarowania lub ostateczną decyzją o warunkach zabudowy,
● przedłoży cztery egzemplarze projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi,
● przedstawi oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane,
● uiści opłatę legalizacyjną.
PODSTAWA PRAWNA
● Ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 ze zm.).