Obrady rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa są jawne i dostępne dla wszystkich obywateli. Łączy się z tym powinność zapewnienia środków lokalowych i technicznych umożliwiających dostęp do tych posiedzeń.
Prawo dostępu do informacji publicznych jest jednym z podstawowych praw zagwarantowanych obywatelom w Konstytucji. Zgodnie z art. 61 ustawy zasadniczej, każdy ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej, w tym oczywiście organów samorządu terytorialnego.

Uprawnienia obywateli

W zakres uprawnień obywateli wchodzi zarówno wstęp na posiedzenia kolegialnych organów pochodzących z powszechnych wyborów (rady gminy czy powiatu), możliwość filmowania czy nagrywania dźwięku z takich zebrań, jak również dostęp do wszelkich dokumentów, sprawozdań i protokołów z ich obrad. Nikt nie musi przy tym uzasadnić powodów, dla których chce uzyskać takie informacje, gdyż te są jawne i kolegialne organy samorządu terytorialnego mają nie tylko możliwość, ale także obowiązek ich rozpowszechniania.
Należy jednak pamiętać, że prawo dostępu do informacji publicznych ma też swoje ograniczenia i występują przypadki, w których urzędnicy mogą odmówić wglądu do dokumentów czy protokołów z posiedzeń rady gminy czy danej komisji. Obowiązkowi udostępniania informacji publicznej podlegają bezwzględnie organy jednostek samorządu terytorialnego.
Mieszkańcy danej miejscowości czy regionu mają prawo zasięgać każdej wiadomości odnoszącej się do działań tych organów oraz podmiotów, którym samorząd zlecił wykonywanie funkcji publicznych, w szczególności gospodarowaniem majątkiem gminy. W szczególności mogą się zapoznać ze sposobem stanowienia aktów publicznoprawnych, informacjami o naborze kandydatów na wolne stanowiska, trybem działania rady gminy czy powiatu i zajmowanych przez nią stanowisk w sprawach lokalnych. Należy jednak pamiętać o tym, że jawność działań podejmowanych przez radnych może być ograniczona i są sytuacje, kiedy sesje czy komisje organów samorządowych będą zamknięte dla szerszego grona publiczności.

Ważne terminy

Urzędy wiążą pewne terminy związane z udzielaniem informacji publicznych, o które występują zainteresowani. Powinno to nastąpić bez zbędnej zwłoki, czyli w ciągu 14 dni od dnia złożenia wniosku. W momencie, kiedy udostępnienie informacji będzie w tym czasie niemożliwe, organ natychmiast powinien pisemnie zawiadomić wnioskodawcę o przyczynach opóźnienia i nowym terminie, w którym otrzyma on żądaną informację. Nie może on jednak przekroczyć dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku. Jawność działalności rad gminy, powiatu czy sejmiku województwa daje obywatelom możliwość nadzorowania prawidłowości wykonywania władzy publicznej przez samorząd. Mogą oni sprawdzić, co dzieje się z ich pieniędzmi składającymi się na budżet gminy, kontrolować i zapobiegać występującym patologicznym zachowaniom funkcjonariuszy publicznych, takim jak korupcja czy kumoterstwo. Władze miast i gmin coraz poważniej traktują ustawowy obowiązek o dostępie do informacji publicznej. Często wręcz zachęcają i nawołują mieszkańców do brania udziału w sesjach organów kolegialnych. Większa przejrzystość działań organów samorządu, ciągłe, czytelne i pełne informowanie o przedsięwzięciach poczynionych na rzecz lokalnych społeczności przekładają się na większe poparcie i zaufanie ze strony obywateli, a tym samym często również wygrana w wyborach lokalnych.
Informacje o działaniu rady
Jawność sesji organów kolegialnych samorządu terytorialnego i posiedzeń jej komisji zapewnia się poprzez:
● podanie do publicznej wiadomości informacji o miejscu, terminie i tematyce obrad w odpowiednim terminie przed ich rozpoczęciem
● transmisję telewizyjną z sesji rady
● dopuszczenie publiczności do obserwowania obrad
● udostępnienie protokołów z obrad tych organów do publicznego wglądu
● zamieszczanie informacji na stronach internetowych
Podstawa prawna
Ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. 2001 r. nr 112, poz. 1198).