Usługi związane z chowaniem zmarłych dzielą się na usługi cmentarne, które polegają na utrzymywaniu cmentarza komunalnego i wykonywaniu czynności zarządcy, oraz na usługi pogrzebowe, czyli wykopywanie grobu, transport i pochówek. Zgodnie z przepisami gminie przysługuje monopol w zakresie usług cmentarnych, związanych z utrzymaniem cmentarzy i zarządzaniem nimi. Nie oznacza to jednak wyłączności w oferowaniu usług pogrzebowych, ponieważ te mogą wykonywać inni przedsiębiorcy. Z postępowań prowadzonych przez Urząd Ochrony i Konkurencji wynika jednak, że przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej nadużywają pozycji dominującej w zakresie usług cmentarnych poprzez powierzanie sobie na wyłączność wykonywania usług pogrzebowych. Zdaniem ekspertów w konsekwencji oznacza to, że koszty usług pogrzebowych są znacznie wyższe, niż mogłyby być w warunkach skutecznej konkurencji. Niejednokrotnie w praktyce występuje sytuacja, w której gmina pozwala świadczyć na terenie cmentarza usługi pogrzebowe tylko jednemu z zakładów pogrzebowych. Taka praktyka jest również niedopuszczalna. Samorząd gminny jako jedyny dysponent cmentarza może wpływać na rynek usług pogrzebowych, który jest ściśle związany z rynkiem usług cmentarnych.

Dopuszczalne korzyści

Gmina w związku z tytułem własności do cmentarzy, podobnie jak każdy inny właściciel, może czerpać korzyści z tych nieruchomości. Ma również prawo przekazać cmentarze w zarząd innemu podmiotowi. Nie może jednak odbywać się to kosztem ograniczania konkurencji. W praktyce występują również przypadki, gdy gmina obciąża przedsiębiorców pogrzebowych zawyżoną opłatą za korzystanie z budynków, urządzeń i wyposażenia cmentarza w celu wykonania pochówku. Gminy również nadużywają pozycji dominującej poprzez uprzywilejowanie swoich klientów w stosunku do klientów pozostałych przedsiębiorstw pogrzebowych. Polega to na rezerwacji dla nich atrakcyjniejszych kwater grzebalnych. Takie działania są niezgodne z prawem i narażają gminy na sankcje finansowe. Należy podkreślić, że na podstawie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów gminy traktowane są jako przedsiębiorcy.

Kary finansowe

W konsekwencji za praktyki naruszające konkurencję, jak m.in. nadużywanie pozycji dominującej, grożą kary. Tak wynika z art. 106 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Maksymalna wysokość kary może sięgnąć nawet 10 proc. przychodu. Takie rozwiązanie prawne wynika z tego, że jednostki samorządu zajmują pozycję, która pozwala im w znaczący sposób wpływać na sytuację przedsiębiorców działających na rynku lokalnym. Z jednej strony gmina ma uprawnienia władcze, np. jako organizator usług komunalnych decyduje o warunkach ich realizacji. Z drugiej dysponuje infrastrukturą niezbędną do prowadzenia działalności gospodarczej. Chodzi przede wszystkim o niepodejmowanie działań mogących zaburzyć konkurencję na rynku.
Usługi pogrzebowe
Ograniczanie przez gminę konkurencji na rynku usług pogrzebowych może nastąpić poprzez:
● powierzanie sobie na wyłączność wykonywania usług pogrzebowych na cmentarzu, na którym gmina jest zarządcą,
● obciążania przedsiębiorców pogrzebowych zawyżoną opłatą za korzystanie z budynków, urządzeń i wyposażenia cmentarza w celu pochówku,
● rezerwację dla klientów korzystających z usług pogrzebowych świadczonych przez określone firmy za atrakcyjniejsze kwatery grzebalne.
Podstawa prawna
Ustawa z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. nr 50, poz. 331 ze zm.).