Przedmiot zamówienia dodatkowego nie może być objęty zakresem zamówienia podstawowego, gdyż groziłoby to niemożnością jego udzielenia. Wartość zamówień dodatkowych należy obliczać nie od wartości szacunkowej zamówienia podstawowego, lecz od jego wartości określonej w umowie.
Prawo zamówień publicznych przewiduje możliwość udzielenia zamówienia dodatkowego, lecz przewiduje surowe rygory, które należy spełnić łącznie tak, by nie narazić się na łamanie ustawy. Zamówienie dodatkowe to takie, które nie było objęte zamówieniem podstawowym i nieprzekracza łącznie 50 proc. wartości realizowanego zamówienia (w odniesieniu do postępowań wszczętych po 11 czerwca 2007 r.). Zamówienie dodatkowe jest niezbędne do prawidłowego wykonania zamówienia podstawowego, a jego realizacja jest konieczna z uwagi na nieprzewidzianą wcześniej sytuację.

Przedmiot zamówień

Zamówienia dodatkowego można udzielić:
● gdy z przyczyn technicznych lub gospodarczych oddzielenie zamówienia dodatkowego od podstawowego wymagałoby poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów lub też
● wykonanie zamówienia podstawowego jest uzależnione od wykonania zamówienia dodatkowego.
Zamówienia dodatkowe mogą być udzielone wykonawcy zamówienia podstawowego. Nie mogą być objęte zamówieniem podstawowym, ale muszą pozostawać z nim w ścisłym związku. Konieczność wykonania zamówienia dodatkowego musi być wynikiem prawidłowej realizacji zamówienia podstawowego. Zatem nie można udzielić zamówienia dodatkowego w sytuacji, gdy zamówienie podstawowe zostało już udzielone. Jednak konieczność taka musi wynikać z okoliczności, jakich nie można było przewidzieć na etapie konstruowania specyfikacji istotnych warunków zamówienia, czyli nie może być wynikiem niedbalstwa w przygotowaniu dokumentacji przetargowej. Nie jest zamówieniem dodatkowym zamówienie, którego trzeba udzielić na skutek źle przeprowadzonego procesu inwestycyjnego. Stanowisko takie potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 marca 2000 r. (sygn. II SA 2169/99).
Zamówienia dodatkowe mogą być udzielane w ujęciu zamówień na roboty budowlane, a także usługi. Przedmiot zamówienia dodatkowego nie może być objęty zakresem zamówienia podstawowego, gdyż groziłoby to niemożnością jego udzielenia. Niezbędność zamówienia dodatkowego dla prawidłowego wykonania zamówienia podstawowego może nastąpić w sytuacji, gdyby nieudzielenie go w takim trybie skutkowałoby poniesieniem niewspółmiernie wysokich kosztów, jak też w sytuacji, gdy wykonanie zamówienia podstawowego jest wręcz uzależnione od wykonania zamówienia dodatkowego.
Wartość zamówień dodatkowych nie może przekraczać 50 proc. wartości realizowanego zamówienia podstawowego. Użycie w przepisach określenia - realizowanego zamówienia - wskazuje, że wartość zamówień dodatkowych należy obliczać nie od wartości szacunkowej zamówienia podstawowego, lecz od jego wartości określonej w umowie. Konieczność udzielenia zamówienia dodatkowego powinna być następstwem sytuacji niemożliwej wcześniej do przewidzenia, przy uwzględnieniu należytej staranności.



W wyroku z 18 marca 2008 r. Krajowa Izba Odwoławcza (KIO/UZP 195/08) orzekła, że istotą robót dodatkowych jest ich nieprzewidywalność oraz to, że wykraczają one poza przedmiot zamówienia opisany dokumentacją projektową i specyfikacjami technicznymi wykonania i odbioru robót. Roboty dodatkowe zawsze stanowią przedmiot odrębnego zamówienia, a zatem odrębnego przeprowadzenia procedury udzielenia zamówienia publicznego (w trybie z wolnej ręki).
W uzasadnieniu do powyższej tezy zaznaczono również, że w trakcie realizacji robót może jednak zajść konieczność, iż aby roboty objęte umową mogły być kontynuowane i zakończone, niezbędne jest wykonanie robót, które nie były objęte przedmiotem zamówienia, a zarazem nie były przewidziane w umowie.

Odrębne wynagrodzenie

Zespół arbitrów uznał, że zamówienia dodatkowe stanowią oddzielne zamówienie i nie mogą być wliczone w cenę robót budowlanych. Przedmiot zamówienia dodatkowego nie jest i nie może być objęty zakresem zamówienia podstawowego. Choć zamówienie dodatkowe jest powiązane z podstawowym, jednak stanowi nowe i samodzielne zamówienie, za które wykonawcy należy się odrębne wynagrodzenie (sygn. akt UZP/ZO/0947/06).
W związku z tym stanowiskiem nie jest możliwe, aby zamawiający zawarł w specyfikacji istotnych warunków zamówienia zapisy dotyczące ostatecznego wynagrodzenia wykonawcy, a w konsekwencji zapisy te rozciągał na zamówienia dodatkowe. Postępowanie takie może narazić zamawiającego na protesty oraz ewentualne odwołania, co w konsekwencji skutkować będzie m.in. znaczącym wydłużeniem postępowania.
Należy przy tym zaznaczyć, że wartość szacunkową zamówienia obliczamy od wartości udzielonego zamówienia podstawowego. W związku z tym w sytuacji, gdy wartość zamówienia dodatkowego nie przekracza wyrażonej w złotych kwoty 14 tys. euro, nie ma potrzeby przeprowadzania postępowania w trybie zamówienia z wolnej ręki.
Stosowny zapis o udzieleni zamówienia dodatkowego musi znaleźć się również w umowie zawartej na jego wykonanie.
Dopuszczalna jest możliwość nawet kilkakrotnego udzielania zamówień dodatkowych przy założeniu, że ich suma nie przekroczy 50 proc. wartości realizowanego zamówienia.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 26 czerwca 2006 r., sygn. III SA/Wa 874/06 orzekł, że poprzez pojęcie zamówienia dodatkowego należy rozumieć wyłącznie zamówienie funkcjonalnie wynikające z zamówienia podstawowego, którego istnienia wcześniej nie można było przewidzieć oraz którego nie można oddzielić od zamówienia podstawowego ze względów technologicznych. Z istoty zamówienia dodatkowego wynika, że dotyczy ono wyłącznie usług i robót budowlanych, a nie zakupu sprzętu.
Kancelaria Adwokacka Adwokat Dorota Załuska
Podstawa prawna
● Ustawa z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2007 r. nr 223, poz. 1655 ze zm.).