Jakie są zasady postępowania w przypadku sporu co do przebiegu granic sąsiadujących ze sobą nieruchomości. W jaki sposób następuje ustalenie linii granicznej pomiędzy takimi gruntami?
Rozgraniczenie ma na celu ustalenie granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie ich znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów.
Postępowanie rozgraniczające ma zazwyczaj dwa stadia – administracyjne i sądowe. Administracyjne postępowanie rozgraniczające jest uregulowane w ustawie – Prawo geodezyjne i kartograficzne i toczy się zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego. Podstawą wszczęcia postępowania jest wniosek właściciela nieruchomości, który kieruje się do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Przy scalaniu gruntów oraz z uwagi na potrzeby gospodarki lub interes społeczny organ może też wszcząć postępowanie o rozgraniczenie nieruchomości.
Przebieg granic ustala upoważniony geodeta, który bierze pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Jeżeli takich danych nie ma albo są niewystarczające, czy też sprzeczne, do ustalenia przebiegu granic dochodzi na podstawie zgodnego oświadczenia stron. Geodeta może również oprzeć się na oświadczeniach właściciela tylko jednej z nieruchomości, jeżeli właściciele pozostałych nieruchomości nie składają żadnych oświadczeń i nie kwestionują przebiegu granicy. Geodeta prowadzący postępowanie o rozgraniczenie wysyła do wszystkich stron listami poleconymi wezwania do stawienia się na gruncie na tak zwaną rozprawę graniczną, informując o skutkach niestawiennictwa. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo stron nie wstrzymuje czynności geodety, zaś usprawiedliwiona nieobecność strony może wstrzymać czynności, nie dłużej jednak niż na okres miesiąca.
Z czynności ustalenia przebiegu granic sporządza się protokół graniczny lub też akt ugody.
Na podstawie protokołu granicznego wójt (burmistrz, prezydent miasta) wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli właściciele nieruchomości nie zawarli ugody, a ustalenie przebiegu granicy nastąpiło na podstawie dowodów lub zgodnego oświadczenia stron. Przed wydaniem decyzji dokonuje oceny prawidłowości wykonania czynności przez geodetę oraz zgodności sporządzonych dokumentów z przepisami. Co do zasady strona może złożyć zastrzeżenie do protokołu granicznego, ponieważ w postępowaniu administracyjnym jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy. Dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.
Decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości doręcza się wszystkim stronom postępowania. Stronie niezadowolonej przysługuje uprawnienie do złożenia w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji żądanie przekazania sprawy sądowi.
W razie sporu co do przebiegu linii granicznych i braku podstaw do wydania decyzji o rozgraniczeniu geodeta tymczasowo utrwala punkty graniczne według ostatniego stanu spokojnego posiadania, dokumentów i wskazań stron, zaś wójt (burmistrz, prezydent miasta) umarza postępowanie administracyjne i przekazuje sprawę z urzędu do rozpatrzenia sądowi.