Z czego wynikają problemy gmin związane z gospodarką mieszkaniową? Czy gminy mają wystarczające środki na realizację tych zadań? Jak będzie wyglądała polityka samorządów w tym zakresie po ostatnim rozstrzygnięciu Trybunału Konstytucyjnego?
Uszanować musimy orzeczenie o zgodności z konstytucją art. 18 ustawy o ochronie praw lokatora, które nakazuje gminom wypłatę odszkodowań właścicielom nieruchomości za niedostarczenie mieszkań zastępczych eksmitowanym lokatorom. Nie zmienia to jednak oceny tego przepisu prawnego. Jest on zły, niesprawiedliwy, nieliczący się ze społecznymi konsekwencjami. Ustawa jest klinicznym przykładem szkodliwości poprzez asekuranctwo ustawodawców w rozwiązywaniu trudnych problemów społecznych. Przy tym w tym wypadku wraz z upływem czasu kumulują się nierozwiązane problemy historyczne, problemy współczesne i potencjalne przyszłe zagrożenia. Chroniąc uboższych przed eksmisją, ustawa w 2001 roku wprowadziła zasadę dostarczania lokali socjalnych przez samorząd. Ustawa przy tym nie rozgraniczała sytuacji będącej naprawą błędów kwaterunku od innych form relacji lokator–najemca oraz właściciel–wynajmujący. W dodatku przepis prawny, a w ślad za nim humanitarna interpretacja sądów, powodowała, że zasada eksmisji do lokalu socjalnego stała się regułą. Wyjątkiem rzadko stosowanym była eksmisja na bruk.
Nie jest możliwe dostarczanie lokali socjalnych przez gminy na poziomie wyznaczonym przepisami i interpretacją ustawy. Nie można przy tym łudzić się, że ze względu na niższy standard koszt takich mieszkań nie stanowi poważnego obciążenia. Prawo budowlane wyznacza pewien standard powodujący że koszt budowy nowego budynku z lokalami socjalnymi jest zaledwie kilka procent mniejszy od budowy normalnego budynku mieszkalnego. Przy tym skupianie w jednym obiekcie wyłącznie osób z wyrokami eksmisyjnymi powoduje patologiczne przyspieszenie dekapitalizacji. Nie uogólniając, jest wśród takich osób wiele jednostek nieodpowiedzialnych, przekonanych, że jeśli ten budynek ulegnie zniszczeniu, gmina da następne mieszkanie.