Organom samorządu terytorialnego przysługują władcze kompetencje w zakresie wydawania rozstrzygnięć w postępowaniu administracyjnym oraz możliwość stosowania środków przymusu w celu wyegzekwowania obowiązków wynikających z aktów indywidualnych bądź bezpośrednio z przepisów prawa. Organy te, przeprowadzając egzekucję, i będąc jednocześnie wierzycielem, zobowiązane są do przestrzegania zasad postępowania, które określone zostały w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz na mocy art. 18 tej ustawy w kodeksie postępowania administracyjnego.

Organ samorządu prowadzący egzekucję

Jeżeli chodzi o egzekucję obowiązków pieniężnych, organem egzekucyjnym jest właściwy organ gminy o statusie tzw. dużego miasta oraz gminy wchodzącej w skład powiatu warszawskiego. Od 1 stycznia 1997 r. uprawnienia organu egzekucyjnego ma 46 miast (Białystok, Bielsko-Biała, Bydgoszcz, Bytom, Chorzów, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Elbląg, Gdańsk, Gdynia, Gliwice, Gorzów Wielkopolski, Grudziądz, Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Kalisz, Katowice, Kielce, Koszalin, Kraków, Legnica, Lublin, Łódź, Mysłowice, Olsztyn, Opole, Płock, Poznań, Radom, Ruda Śląska, Rybnik, Rzeszów, Siemianowice Śląskie, Słupsk, Sopot, Sosnowiec, Szczecin, Świętochłowice, Tarnów, Toruń, Tychy, Wałbrzych, Włocławek, Wrocław, Zabrze, Zielona Góra).
Organ gminy może stosować wszystkie przewidziane w ustawie środki egzekucyjne oprócz egzekucji z nieruchomości. Uprawnienie organów gmin do prowadzenia egzekucji należności pieniężnych zostało wpisane do art. 19 ustawy na mocy art. 3 pkt 8 ustawy z 29 grudnia 1998 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa (Dz.U. nr 162, poz. 1126). Wcześniej gminy mogły występować w postępowaniu egzekucyjnym w charakterze wierzyciela.
Gminy egzekwować mogą tylko te należności, dla których ustalania lub określania i pobierania są właściwe. Do należności tych należą podatki i opłaty lokalne. Prezydent (burmistrz) miasta jest również organem właściwym rzeczowo do prowadzenia egzekucji administracyjnej grzywien, nałożonych w drodze mandatów karnych przez funkcjonariuszy straży miejskiej (por. postanowienie NSA z 25 czerwca 2008 r., II FW 2/08, Legalis). Ustalanie opłaty melioracyjnej w świetle ustawy – Prawo wodne należy do marszałka województwa (ust. 3 art. 74 ustawy). Marszałek województwa również jest uprawniony do żądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązków wynikających z tej decyzji (por. postanowienie NSA z 9 marca 2004 r., OW 8/2004, LexPolonica nr 366909).
Oprócz należności pieniężnych organy samorządu egzekwują wykonanie obowiązków niepieniężnych. Przykładem są obowiązki wynikające z ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 236, poz. 2008 ze zm.). Właściciele nieruchomości zobowiązani są m.in. do wyposażenie nieruchomości w urządzenia służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym, uprzątnięcia błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników położonych wzdłuż nieruchomości (art. 5 ust. 1).
W przypadku niezrealizowania tego obowiązku burmistrz (prezydent miasta) wydaje decyzję nakazującą jego wykonanie, a egzekwuje w trybie określonym w omawianej ustawie.
Organem gminy właściwym do prowadzenia postępowania egzekucyjnego obowiązków (o charakterze pieniężnym i niepieniężnym) jest burmistrz lub prezydent miasta. Wniosek taki wynika z art. 26 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 43 pkt 15 ustawy z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz.U. nr 113, poz. 984). Wójt nie może być organem egzekucyjnym, ponieważ urząd wójta istnieje w gminach wiejskich, a te nie są uprawnione do prowadzenia postępowania egzekucyjnego.
To jest tylko część artykułu, zobacz pełną treść w e-wydaniu Dziennika Gazety Prawnej: Egzekucja nie może być zbyt uciążliwa dla zobowiązanego.
W pełnej wersji artykułu dowiesz się więcej na temat:

- Unikania zbędnych dolegliwości
- Obowiązku wszczęcia i prowadzenia egzekucji
- Stosowania przewidzianych w ustawie środków
- Niedopuszczalności czynności egzekucyjnych