Przepis kodeksu cywilnego, mówiący o możliwości żądania zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów na rzecz użyczoną, nie ma zastosowania do rozliczenia nakładów na taką rzecz poczynionych przez biorącego do używania za zgodą użyczającego.
Helena W. była najemczynią lokalu w Szczecinie, którego właścicielem była gmina. Jesienią 1989 r., na prośbę najemczyni zamieszkali z nią na zasadzie użyczenia Jacek i Małgorzata A. z dzieckiem, ale strony w umowie nie określiły terminu, na jaki ją zawierają.
Małżonkowie otrzymali do wyłącznego użytku pokój, prawo do korzystania z pokoju przechodniego, kuchni, przedpokoju i toalety, w zamian zobowiązali się do pokrywania 2/3 opłat. W 1992 roku małżonkowie przejęli na siebie wszystkie płatności i uzgodnili z najemczynią, że etapami przeprowadzą remont, który podniesie standard lokalu. Początkowo Helena W. sama występowała o zgodę na remont, potem uzgodnione pisma pisała Małgorzata A., a podpisywała najemczyni. Wydatki na zakup materiałów i prace remontowe pokryli małżonkowie A.

Wypowiedzenie umowy

Na początku 2003 r. stosunki między stronami popsuły się, ale małżonkowie nadal uiszczali opłaty. Zaprzestali w kwietniu 2006 r. W czerwcu 2006 r. Helena W. została właścicielką mieszkania, a w lipcu wypowiedziała na piśmie umowę z trzymiesięcznym terminem wypowiedzenia. Zażądała, by małżonkowie partycypowali w ponoszeniu 2/3 opłat eksploatacyjnych. W odpowiedzi poinformowali ją, że ma im dać odrębne wezwanie do zapłaty i wezwali ją do zapłaty 45 tys. zł tytułem zwrotu nakładów i wydatków poniesionych na lokal. I tak doszło do sprawy, którą wniosła Helena W., a małżonkowie wystąpili wtedy z powództwem wzajemnym.



Zwrot nakładów

Sąd I instancji nakazał rodzinie A. opróżnienie i wydanie lokalu, ustalił, że przysługuje jej prawo do lokalu socjalnego, wstrzymał nakaz wydania lokalu do czasu zaoferowania lokalu socjalnego i zasądził od Heleny W. nieco ponad 21 tys. zł. Za podstawę zwrotu nakładów przyjął art. 713 w związku z art. 753 par. 2 kodeksu cywilnego. Pierwszy mówi o kosztach utrzymania rzeczy użyczonej, drugi o uprawnieniu biorącego w używanie do żądania zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami. Charakter nakładów i wydatków sąd uznał za konieczne. Helena W. odwołała się w części uwzględniającej powództwo wzajemne.

Wątpliwości sądu

Przy rozpatrywaniu apelacji sąd powziął wątpliwości, więc zapytał SN, czy w świetle art. 756 k.c. w przypadku wyrażenia zgody przez użyczającego na poczynienie nakładów na rzecz użyczoną przez biorącego w użyczenie do rozliczeń tych nakładów ma zastosowanie art. 753 par. 2 w zw. z 713 k.c.? A także, kiedy staje się wymagalne roszczenie biorącego o zwrot nakładów i czy może domagać się zwrotu tylko nakładów koniecznych, czy także użytecznych?
W uzasadnieniu sąd podkreślił, że wątpliwość budzi to, czy, gdy Helena W. udzieliła zgody na nakłady można mówić o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia i czy wszystkie roszczenia o zwrot nakładów winny być wymagalne niezwłocznie po ich dokonaniu, czy po wydaniu rzeczy, z wyjątkiem nakładów koniecznych.
W odpowiedzi Sąd Najwyższy podjął następującą uchwałę: Artykuł 753 par. 2 k.c. w zw. z art. 713 k.c. nie ma zastosowania do rozliczenia nakładów na rzecz użyczoną, poczynionych przez biorącego w używanie za zgodą użyczającego.
Sygn. akt III CZP125/09