Senat poparł w piątek nowelizację ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, upraszczającą i liberalizującą przepisy dotyczące wywozu zabytków za granicę oraz wzmacniającą ochronę w kraju zabytków nieruchomych m.in. architektonicznych.

Za nowelizacją głosowało 84 senatorów, nikt nie był przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu.

W nowelizacji zapisano szczegółowy katalog kategorii zabytków, których wywóz za granicę na stałe będzie możliwy bez pozwolenia, a także szczegółowy katalog kategorii zabytków, przy wywozie których takie pozwolenie będzie niezbędne.

Obecne polskie regulacje dotyczące wywozu zabytków za granicę na stałe są jednymi z najbardziej restrykcyjnych w Europie. Zgodnie z nimi, wszystkie przedmioty, starsze niż 55 lat, a w przypadku zabytków techniki powyżej 25 lat, muszą uzyskać albo pozwolenie na wywóz od generalnego konserwatora zabytków albo zaświadczenie, że są tylko obiektem o cechach zabytkowych, a nie prawdziwym zabytkiem. Pozwolenia nie wymagają dzieła twórców żyjących.

W nowelizacji zapisano, że na stałe za granicę wywieźć nie można zabytków, które zostały wpisane do rejestru zabytków, wchodzą w skład zbiorów publicznych, znajdują się w inwentarzach muzeów lub narodowym zasobie bibliotecznym. Określono również w przypadku jakich zabytków konieczne jest pozwolenie na wywóz na stałe. Przy sporządzaniu tego katalogu kierowano się rodzajem obiektu, czasem kiedy powstał, a także jego wartością. I tak pozwolenie będzie niezbędne np. w przypadku obrazów mających więcej niż 50 lat i o wartości wyższej niż 40 tys. zł, w przypadku akwareli - powyżej 50 lat i 16 tys. zł, a fotografii - powyżej 50 lat i wartości 6 tys. zł.

Pozwolenie na wywóz na stałe wydawać ma minister kultury i dziedzictwa narodowego. Wniosek o wydanie pozwolenia składany byłby, tak jak dotychczas, za pośrednictwem wojewódzkiego konserwatora zabytków. W noweli zapisano też, że minister może odmówić wydania zezwolenia na wywóz w przypadku, gdy "zabytek posiada wartość dla dziedzictwa kulturowego".

Określono także szczegółowy katalog zabytków, które można wywieźć bez zezwolenia.

Ponieważ Senat zaproponował poprawki do nowelizacji ustawy trafi ona teraz z powrotem do Sejmu

W nowelizacji znalazły się też zapisy mające na celu poprawę ochrony zabytków nieruchomych w kraju. Obecnie bezwzględnej ochronie podlegają tylko te obiekty zabytkowe, które są w rejestrze zabytków oraz znajdujące się w ewidencjach konserwatorskich, których ochrona została zapisana w planach zagospodarowania przestrzennego. Dzięki nowelizacji ochronę otrzymają także zabytki, które będą wpisane np. w decyzję o warunkach zabudowy, decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej czy kolejowej.

Wprowadzono też przepis, zgodnie z którym w przypadku zabytkowych budynków ujętych w ewidencji zabytków pozwolenia na rozbiórkę lub przebudowę wydawane będą w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Ponieważ Senat zaproponował poprawki do nowelizacji ustawy trafi ona teraz z powrotem do Sejmu. Wśród nich znajduje się m.in. poprawka umożliwiająca opiniowanie przez wojewódzkiego konserwatora zabytków decyzji samorządu, które dotyczą inwestycji drogowych, kolejowych bądź związanych z budową lotniska.

Ponadto, jedna z poprawek rozszerza ochronę zabytków na obszarach morskich np. w przypadku odkrycia przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest zabytkiem. Senatorowie chcą także, by samorząd miał dwa lata zamiast roku na założenie gminnej ewidencji zabytków po odpowiednim zgłoszeniu ich wykazu przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Pozostałe poprawki mają charakter redakcyjny.