Spadkobiercy, którzy odziedziczyli prawa do tego samego spadku, mogą podzielić się nim dobrowolnie lub złożyć wniosek o dział spadku do sądu. Do czasu przeprowadzenia podziału zarządzają majątkiem wspólnie.
Spadkobiercy, którzy nie mogą dobrowolnie podzielić się rzeczami wchodzącymi w skład masy spadkowej, mogą wystąpić do sądu z żądaniem dokonania podziału. Sądem właściwym jest sąd spadku. Jest to sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli zaś tego miejsca zamieszkania nie da się w Polsce ustalić, to wówczas właściwy jest sąd, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W przeciwnym razie sądem spadku jest Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawa.
Natomiast na żądanie uczestnika działu sąd spadku może przekazać sprawę sądowi rejonowemu, w którego okręgu znajduje się spadek lub jego znaczna część, albo sądowi rejonowemu, w którego okręgu mieszkają wszyscy współspadkobiercy. Z takim żądaniem należy jednak wystąpić najpóźniej na pierwszej rozprawie.

Rozliczenie zadłużenia

Zdarza się, że w skład spadku wchodzi wyłącznie nieruchomość obciążona hipoteką bądź też w inny sposób zadłużona. Spadkobiercy mają wówczas pół roku na podjęcie decyzji, czy taki spadek przyjmują. Może się zdarzyć, że opłaca się im przyjąć zadłużoną nieruchomość, ponieważ ciążące na niej długi są jednak znacznie niższe od wartości nieruchomości. Dlatego nie odrzucają spadku, lecz podejmują decyzję o tym, czy przyjmują go wprost czy z dobrodziejstwem inwentarza. Od sposobu przyjęcia spadku zależy sposób odpowiedzialności za długi. Natomiast aż do chwili przyjęcia go za długi spadkowe ciążące na nieruchomości wchodzącej do masy spadkowej odpowiadają wszyscy spadkobiercy, ale tylko ze spadku. Od chwili odrzucenia spadku za te długi nie odpowiadają, a od przyjęcia spadku odpowiadają z całego swojego majątku.
Natomiast w razie przyjęcia zadłużonej nieruchomości wchodzącej w skład spadku wprost za długi spadkowe odpowiadają bez ograniczenia. Z kolei przy przyjęciu jej z dobrodziejstwem inwentarza ponoszą odpowiedzialność za te długi tylko do wartości ustalonego stanu czynnego spadku.
Gdyby zaś spadkobiercy nie złożyli oświadczenia o odrzuceniu lub o sposobie przyjęcia spadku, to wówczas przyjmuje się, że nastąpiło proste przyjęcie spadku i ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia. Gdyby przed działem spadku pokryli część zadłużenia ciążącego na odziedziczonej nieruchomości, to swoje wydatki będą mogli rozliczyć dokonując podziału spadku.

Zanim dojdzie do podziału

Jeżeli spadkobiercy pozostają w konflikcie, może grozić naruszenie rzeczy lub praw, które pozostały po spadkobiercy. Na przykład tylko jeden ze spadkobierców zarządza nieruchomością, która wchodzi w skład masy spadkowej, i doprowadza ją do ruiny. Wtedy pozostali spadkobiercy mogą domagać się zabezpieczenia spadku.
PRZYKŁAD: KIEDY MOŻNA ZABEZPIECZYĆ SPADEK
Jeden ze spadkobierców nadal mieszka w odziedziczonym po rodzicach mieszkaniu. Nie płaci czynszu i powoduje dalsze zadłużenie nieruchomości. Nie przeprowadza koniecznych remontów, a nawet wręcz dewastuje mieszkanie. Chce w ten sposób świadomie obniżyć jego wartość, aby gdy dojdzie do rozliczeń między spadkobiercami uiścić na rzecz pozostałych jak najniższe raty.
Pozostali spadkobiercy mogą domagać się od właściwego miejscowo sądu, w którego okręgu znajdują się rzeczy znajdujące się w chwili otwarcia spadku we władaniu spadkobiercy, aby dokonał zabezpieczenia spadku. Gdyby to nie był sąd spadku, to o zabezpieczeniu powinien poinformować sąd spadku.
Zabezpieczenia spadku sąd dokonuje na wniosek albo z urzędu. Aby zgłosić wniosek, spadkobierca musi uprawdopodobnić, że jest spadkobiercą (na przykład przedstawić testament) albo że ma przynajmniej prawo do zachowku albo zapisu. Wniosek może też złożyć wykonawca testamentu, współwłaściciel rzeczy, współuprawniony do praw pozostałych po spadkodawcy albo wierzyciel mający pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy, a także właściwy urząd spadkowy.
PRZYKŁAD: JAK MOŻNA ZABEZPIECZYĆ NIERUCHOMOŚĆ
Aby zabezpieczyć nieruchomość, należy zastosować następujące środki zabezpieczenia: spisać majątek ruchomy i oddać go pod dozór, złożyć do depozytu, ustanowić zarząd tymczasowy, ustanowić dozór nad nieruchomością. Można zastosować jeden albo kilka tych środków równocześnie albo kolejno.
Natomiast wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu spadku i o spisie inwentarza sąd zleca komornikowi albo innemu organowi. Powinno zostać wykonane z chwilą wydania. Gdyby zostało zaskarżone, to sąd może wstrzymać jego wykonalność. Natomiast na postanowienie sądu w sprawie zabezpieczenia spadku przysługuje zażalenie.

Spadkobiercy współwłaścicielami

Spadkobiercy, którzy wspólnie odziedziczyli jedną nieruchomość, stają się jej współwłaścicielami. Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom. Współwłasność może być w częściach ułamkowych albo stanowić współwłasność łączną.
Aby współspadkobiercy mogli rozporządzać odziedziczoną wspólnie nieruchomością, potrzebna będzie zgoda ich wszystkich. Również wszyscy muszą wyrazić zgodę na czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu. Gdyby jednak współwłaściciele nie byli zgodni co do czynności, jaką mają podjąć, to wówczas współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą domagać się, aby spór między nimi rozstrzygnął sąd.
Każdy ze spadkobierców, który będzie współwłaścicielem odziedziczonej nieruchomości, będzie miał obowiązek współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną. Aby można było podjąć czynności zwykłego zarządu, zgodę musi wyrazić większość spadkobierców będących współwłaścicielami. Gdy nie będzie takiej zgody, każdy współspadkobierca może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności.
Między spadkobiercami może też wystąpić konflikt interesów i część z nich podejmie działania na niekorzyść pozostałych. Gdyby to były czynności rażąco sprzeczne z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną, to każdy z pozostałych może domagać się rozstrzygnięcia przez sąd. Każdy też może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy.
Ważne!
Od chwili przyjęcia w spadku zadłużonej nieruchomości aż do chwili działu spadku spadkobierca za ciążące na niej długi odpowiada z całego swojego majątku
Podstawa prawna
• Art. 628, 683 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
• Art. 1037-1088 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).