Wzmocnienie pozycji ławników, wprowadzenie sędziów pokoju i umożliwienie społeczeństwu wpływania na wybór sędziów – to pomysły fundacji Court Watch Polska na zwiększenie udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości.
Obecnie udział sędziów społecznych jest bardzo ograniczony. Występują oni w niektórych sprawach rodzinnych, z zakresu pracy i ubezpieczeń społecznych oraz w sprawach karnych dotyczących zbrodni. Jednak nawet przy tak niewielkim zapotrzebowaniu na ławników trudno znaleźć chętnych do sprawowanie tej funkcji. Powodem są m.in. bardzo niskie diety. W efekcie najczęściej zgłaszają się osoby nieaktywne zawodowo (emeryci, renciści), które chcą sobie dorobić.
„Gdy nie idą za tym inne motywacje, ławnik jest bierny i brakuje mu niezawisłości, gdyż stara się w swoim orzekaniu nie przeszkadzać sędziom zawodowym, aby nie ryzykować tego, że nie będą mu przydzielane kolejne sprawy i nie będzie miał okazji do uzyskania ryczałtu” – czytamy w raporcie fundacji pt. „Jak zwiększyć udział obywateli w wymiarze sprawiedliwości”.
Dlatego fundacja postuluje przywrócenie powszechności udziału ławników w sprawach pierwszoinstancyjnych (co obowiązywało od lat 50. XX w. do pierwszej dekady XXI w.) i podniesienie prestiżu tej funkcji. Chodzi nie tylko o zwiększenie świadczeń poprzez wprowadzenie zwrotu rzeczywiście utraconych dochodów do limitu wynagrodzenia sędziego sądu rejonowego, z jednoczesną rezygnacją z wypłaty ryczałtu dla osób niepracujących, które pełniąc służbę, tak naprawdę nie tracą wpływów z emerytur czy rent. Receptą ma być również system szkoleń i wizyt studyjnych, a następnie stopniowe rozszerzanie kompetencji orzeczniczych.
– Ławnicy mogliby z czasem orzekać samodzielnie, tworząc w ten sposób sądy pokoju złożone wyłącznie z sędziów niezawodowych – proponuje Court Watch. Zaznaczając, że oddanie rozpoznawania części spraw sądowych wyłącznie w ręce sędziów niezawodowych nie musi oznaczać rewolucji i może się dokonać na gruncie obowiązującej konstytucji.
Zdaniem fundacji zarówno ławnicy, jak i sędziowie pokoju mogliby być wyłaniani w drodze wyborów bezpośrednich.
Ważne: Zdaniem fundacji zarówno ławnicy, jak i sędziowie pokoju mogliby być wyłaniani w drodze wyborów bezpośrednich
