Warto przede wszystkim przypomnieć istotę wspomnianej spółki jawnej. Otóż zgodnie z art. 22 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h) spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Do istnienia spółki koniecznych jest co najmniej dwóch wspólników (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 21 listopada 2017 r., sygn. akt I ACz 1815/17). Skoro więc w dwuosobowej spółce jawnej pozostaje jeden ze wspólników, to dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa w tej formie prawnej jest niemożliwe.
Natomiast z punktu widzenia podanego stanu faktycznego istotne znaczenie mają regulacje prawne zawarte w art. 58 k.s.h. Zgodnie z nim rozwiązanie spółki powodują:
  • przyczyny przewidziane w umowie spółki;
  • jednomyślna uchwała wszystkich wspólników;
  • ogłoszenie upadłości spółki;
  • śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości;
  • wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;
  • prawomocne orzeczenie sądu.
Jedną z przyczyn rozwiązania spółki jawnej jest wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika. Wypowiedzenie to musi nastąpić w formie pisemnego oświadczenia złożonego pozostałym wspólnikom. Tak było w opisywanej sytuacji.
Z kolei w art. 63 k.s.h. m.in. postanowiono, że każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. Jeżeli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. W postanowieniu Sądu Najwyższego z 14 maja 2019 r. (sygn. akt V CSK 26/19) zwrócono uwagę, że wystąpienie ważnych powodów rozwiązania spółki musi dotyczyć tylko jednego wspólnika, a nie dotyczyć dwóch.
Skoro zatem ziściła się przesłanka rozwiązania spółki, a pierwotnie spółka składała się z dwóch wspólników, to na szczególną uwagę zasługuje art. 66 k.s.h. Postanowiono w nim, że jeżeli w spółce składającej się z dwóch wspólników po stronie jednego z nich zaistnieje powód rozwiązania spółki, sąd może przyznać drugiemu wspólnikowi prawo do przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia się z występującym wspólnikiem zgodnie z art. 65.
Należy zauważyć, że ten mechanizm nie przewiduje jednak likwidacji spółki i związanych z tym wielu formalności. Aktualne bowiem pozostaje stanowisko zawarte w wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 17 września 2014 r. (sygn. akt XXVI GC 23/14), w którym wskazano, że zastosowanie art. 66 k.s.h. powoduje rozwiązanie spółki jawnej oraz zakończenie jej bytu prawnego bez konieczności przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, przy jednoczesnym orzeczeniu o prawie jednego ze wspólników spółki jawnej do przejęcia jej majątku z obowiązkiem rozliczenia się z występującym wspólnikiem. Taki sposób rozwiązania spółki umożliwia kontynuowanie prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności, która przybiera inną formę organizacyjną.
Nie ma więc konieczności formalnej likwidacji spółki jawnej. W tym przypadku po wydaniu wyroku przez sąd dojdzie do jej formalnego rozwiązania. W tej sytuacji jedyny pozostały wspólnik przejmie majątek spółki i zapewne zostanie obciążony obowiązkiem rozliczenia się z niego z byłym wspólnikiem. Będzie mógł zatem kontynuować działalność indywidualnie z wykorzystaniem dotychczasowego majątku rozwiązanej spółki.
Podstawa prawna
•art. 22, art. 58 pkt 5, art. 63, art. 66 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 505; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1798)