Od tego roku prawo do tworzenia oraz wstępowania do związków mają także osoby zatrudnione na innej podstawie niż umowa o pracę. Nowe regulacje weszły w życie 1 stycznia 2019 roku. Sprawdź, co zmieniła nowelizacja.

Zleceniobiorcy, samozatrudnieni, dziełobiorcy, wolontariusze mają uprawnienia, podobne do tych, jakie posiadali dotychczas członkowie związków zawodowych będący pracownikami. W szczególności chodzi o ochronę stosunku prawnego, zwolnienia od pracy na wykonywanie czynności doraźnych czy uproszczonej procedury dochodzenia roszczeń z tytułu nierównego traktowania.

Czym jest związek zawodowy?

Związek zawodowy jest:

• dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych

• niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji

• traktowany jednakowe przez organy państwowe, samorząd i pracodawców

Co się zmieniło od stycznia 2019 roku?

Ustawa nowelizująca wprowadziła definicje legalne kim jest pracownik, osoba wykonująca pracę zarobkową oraz pracodawca. Wprowadzenie tych pojęć jest konsekwencją rozszerzenia prawa do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych na inne osoby niż pracownicy.

Zgodnie z nowymi przepisami:

  • osoba wykonująca pracę zarobkową to pracownik lub osoba świadczącą pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy
  • pracodawca jest pracodawcą w świetle art. 3 Kodeks pracy oraz jednostką organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobą fizyczną, jeżeli zatrudniają one inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową, niezależnie od podstawy tego zatrudnienia
  • pracownik to osoba, o której jest mowa w art. 2 Kodeksu pracy.

Powstaje w tym miejscu pytanie, jak należy zakwalifikować osobę inną niż pracownik, która co prawda ma z danym pracodawcą zawartą umowę cywilną z warunkiem osobistego świadczenia przez nią pracy, ale osoba ta jednocześnie zatrudnia do tego rodzaju pracy inne osoby.

Przykład
Samozatrudniony prowadzi działalność w zakresie usług IT. Zatrudnia w tym celu na podstawie umów cywilnoprawnych dwóch informatyków. Samozatrudniony ma zawarte umowy z dwoma pracodawcami, z których u jednego, zgodnie z treścią umowy o świadczenie usług, ma obowiązek świadczyć pracę osobiście, zaś u drugiego pracodawcy zleca jej wykonanie swojemu informatykowi. Czy taki stan faktyczny oznacza, że osoba ta w ogóle jest wyłączona spod działania ustawy o związkach zawodowych, czy też może jednak założyć związek zawodowy albo przystąpić do takiego związku u pracodawcy, u którego ma obowiązek świadczyć pracę osobiście.

Definicja osoby wykonującej pracę zarobkową wskazana w ustawie nie zawęża wymogu osobistego świadczenia pracy na rzecz konkretnego pracodawcy, należy uznać, że w każdym przypadku, jeżeli dana osoba zatrudnia inne osoby do wykonywania pracy danego rodzaju, nie będzie miała do niej zastosowania ustawa o związkach zawodowych.

W opisanym przykładzie samozatrudniony informatyk nie mógłby utworzyć ani przystąpić do związku zawodowego u żadnego z pracodawców, gdyż w ramach swojej działalności w zakresie usług IT zatrudnia on inne osoby do wykonywania pracy tego właśnie rodzaju.

Kto ma pełną zdolność związkową?

Pełną zdolność związkową, tj. prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają:

• prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych przysługuje osobom wykonującym pracę zarobkową

• przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia osób, o których mowa w ust. 1, prawa przynależności i wstępowania do związków zawodowych

• osoby bezrobotne w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu zachowują prawo przynależności do związków zawodowych, a jeśli nie są członkami związków zawodowych, mają prawo wstępowania do związków zawodowych w przypadkach i na warunkach

• wolontariuszom, stażystom i innym osobom, które świadczą osobiście pracę bez wynagrodzenia, przysługuje prawo wstępowania do związków zawodowych w przypadkach

• przepisy ustawy dotyczące pracowników stosuje się odpowiednio do funkcjonariuszy

Więcej o zmianach przeczytasz w książce "Związki zawodowe. Nowe zasady tworzenia i uczestnictwa"

Podstawa prawna

Ustawa o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1881, zm.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1608)