Wprowadzenie ośrodków wychowawczo-adaptacyjnych, umożliwienie nieletnim matkom pobytu z dzieckiem m.in w poprawczaku, zapewnienie małoletnim szerszego dostępu do obrońcy z urzędu - to główne założenia rządowego projektu ustawy o nieletnich.

Obszerny - ponad 400-stronicowy - projekt reformy prawa o nieletnich został przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Jak podkreśla w uzasadnieniu resort, projekt ten stanowi pierwszą udaną próbę kompleksowego uregulowania problematyki nieletnich, których zachowanie wymaga interwencji organów państwowych.

"Tak kompleksowej regulacji dotyczącej nieletnich nie było w Polsce od kilkudziesięciu lat. Poprzednie rządy kilkukrotnie podejmowały próbę opracowania tych przepisów, jednak bez powodzenia. Obowiązująca regulacja była przygotowywana jeszcze w czasie stanu wojennego, w związku z czym jest dużo kwestii niedostosowanych do obecnej rzeczywistości" - powiedział PAP wiceminister sprawiedliwość Michał Wójcik.

Senat zagłosuje nad ustawą, dzięki której bank wyjaśni powód odmowy kredytu
Senat zagłosuje nad ustawą, dzięki której bank wyjaśni powód odmowy kredytu

Zobacz również

Rządowy projekt zakłada wprowadzenie nowego rodzaju środka wychowawczego w postaci ośrodków wychowawczo-adaptacyjnych, które podlegać będą nadzorowi resortu sprawiedliwości. Zgodnie z projektowaną zmianą do takiego ośrodka będą mogli trafić nieletni, którzy ukończyli 13 lat i popełnili czyn karalny, oraz uciekinierzy z młodzieżowych ośrodków wychowawczych.

Wiceminister Wójcik zwrócił uwagę, że w funkcjonujących obecnie młodzieżowych ośrodkach wychowawczych przebywają obok siebie nieletni o dużym i niewielkim stopniu demoralizacji. "Z kolei zakłady poprawcze to ośrodki poprawcze, w których są druty i strażnicy. Obecnie w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych znajdują się obok siebie nieletni o dużym i niewielkim stopniu demoralizacji. To nie jest dobre z punktu widzenia resocjalizacji" - ocenił.

"Dlatego stwierdziliśmy, że należy wprowadzić ośrodek, który będzie wpisywał się pomiędzy młodzieżowe ośrodki wychowawcze a poprawczaki. W ośrodku wychowawczo-adaptacyjnym będzie wzmocniona ochrona, ale nie będzie to poprawczak, gdzie występują zdecydowanie dalej idące rygory" - wskazał Wójcik. Jak dodał, docelowo w nowych ośrodkach znajdzie się około 500 nieletnich.

Zaznaczył przy tym, że w związku z wprowadzeniem nowego typu środka wychowawczego resort nie planuje likwidacji zakładów poprawczych. Nie wykluczył jednak możliwości przekształcenia części poprawczaków w ośrodki wychowawczo-adaptacyjne.

Proponowane przepisy przewidują również umożliwienie nieletnim matkom umieszczonym w młodzieżowych ośrodkach-wychowawczych, w ośrodkach wychowawczo-adaptacyjnych, w zakładach poprawczych i schroniskach przebywanie w nich wraz z dzieckiem. Ośrodki te będą zobowiązane do utworzenia specjalnych oddziałów przeznaczonych dla nieletnich matek z dziećmi. Co do zasady dziecko będzie mogło przebywać z nieletnią matką w tych oddziałach do ukończenia trzeciego roku życia.

"Obowiązujące regulacje nie pozwalają nieletnim matkom na przebywanie z dziećmi w ośrodkach wychowawczych i zakładach poprawczych. My chcemy im to umożliwić i tym samym zagwarantować konstytucyjną ochronę macierzyństwa i rodzicielstwa" - zaznaczył wiceminister wójcik.

Propozycja reformy poszerza też katalog przesłanek do wyznaczenia nieletniemu obrońcy z urzędu. Będzie on przysługiwał m.in. nieletniemu, który został umieszczony w zawodowej rodzinie zastępczej, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, ośrodku wychowawczo-adaptacyjnym lub zakładzie leczniczym. Obrońcę z urzędu dostanie również nieletni podejrzany o popełnienie zbrodni. Ponadto o wyznaczenie obrońcy z urzędu będą mogli się zwrócić do sądu rodzice lub opiekunowie nieletniego.

"W każdym przypadku zastosowania wobec nieletniego środka tymczasowego związanego ze zmianą miejsca pobytu będzie mu przysługiwał obrońca z urzędu" - podkreślił Wójcik.

Rządowy projekt ustawy wprowadza również możliwość złożenia zażalenia na zatrzymanie, przeprowadzenie kontroli osobistej i użycie środków przymusu bezpośredniego wobec nieletniego. Zażalenie na te czynności będzie przysługiwało nieletniemu, jego rodzicom i opiekunom.

Proponowane przepisy regulują także stosowanie wobec nieletnich środków tymczasowych. Projekt ustawy określa m.in. katalog środków tymczasowych, przesłanki ich stosowania oraz procedurę ich stosowania i przedłużania.

"W projekcie regulujemy całą procedurę dotyczącą stosowania i przedłużania środków tymczasowych dla nieletnich. Sąd rodzinny będzie musiał wydać postanowienie, w którym oznaczy okres pobytu nieletniego w danym ośrodku nie dłuższy niż trzy miesiące, który będzie przy tym podlegał zaskarżeniu. Niestety w Polsce ta kwestia nie jest uregulowana i tymczasowe środki izolacyjne są stosowane wobec nieletnich miesiącami" - wskazał Wójcik.

Projekt ustawy został przygotowany pod nadzorem b. wiceministra sprawiedliwości Michała Wosia i wiceministra Michała Wójcika. Proponowane przepisy będą teraz konsultowane.

Projektowana ustawa ma wejść w życie dziewięć miesięcy od ogłoszenia z wyjątkiem przepisów dotyczących ośrodków wychowawczo-adaptacyjnych, które wejdą w życie dzień po ich ogłoszeniu.