Rządowy projekt nowelizacji Kodeksu karnego oraz niektórych innych ustaw wprowadza szereg istotnych zmian do systemu kar i środków karnych. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu "zasadniczym założeniem, które legło u podstaw prac nad projektem zmian Kodeksu karnego była potrzeba wzmocnienia ochrony prawnokarnej w zakresie czynów godzących w tak fundamentalne dobra prawne jak życie i zdrowie człowieka, wolność seksualna czy własność".

Według resortu obecny stan prawny nie zapewnia wystarczających narzędzi dla ograniczenia przestępczości i zabezpieczenia istotnych wartości społecznych. "W szczególności przewidywane dotychczas sankcje za przestępstwa najcięższe nie odzwierciedlają w pełni stopnia społecznej szkodliwości tych przestępstw, prowadząc do zbyt łagodnego traktowania ich sprawców i naruszając w ten sposób społeczne poczucie sprawiedliwości" - uzasadniło MS.

W obecnym brzmieniu Kodeksu karnego karami są: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności od miesiąca do 15 lat, 25 lat pozbawienia wolności, dożywocie.

Projekt zakłada wyeliminowanie kary 25 lat pozbawienia wolności, stanowiącej odrębny rodzaj kary. Wydłużono natomiast karę terminowego pozbawienia wolności do 30 lat, pozostawiając jako dolną granicę tej kary 1 miesiąc. "Projektowana zmiana pozwoli na wyeliminowanie niekorzystnych konsekwencji prawnych, jakie wiążą się ze znacznym odstępem pomiędzy górną granicą terminowej kary pozbawienia wolności a +sztywną wysokością+ odrębnej rodzajowo kary 25 lat pozbawienia wolności oraz adekwatną reakcję karną w tych przypadkach, gdzie nie jest wystarczające wymierzenie kary 15 lat pozbawienia wolności, a kara 25 lat pozbawienia wolności jawi się jako nadmiernie surowa" - uzasadnia resort.

Ministerstwo zaproponowało też wydłużenie okresu przedawnienia zbrodni zabójstwa z 30 do 40 lat. Według resortu społeczna szkodliwość tego przestępstwa i jego wyjątkowość wymaga stosowania szczególnych instrumentów prawnych sprzyjających wykryciu sprawców zabójstw. W tym kontekście ministerstwo zwróciło uwagę na "stale zwiększające się możliwości wykrywacze organów ścigania, wynikające z rozwoju wiedzy i nauki oraz techniki kryminalistycznej, pozwalające na ustalanie sprawców czynów popełnionych przed wielu laty".

Propozycja MS przewiduje też wydłużenie okresu odbywania kary, po którym skazany na dożywocie może starać się o uzyskanie warunkowego zwolnienia z 25 do 35 lat.

Projekt zakłada również zaostrzenie kar wobec sprawców przestępstw związanych z seksualnym wykorzystaniem małoletnich. MS proponuje wprowadzenie obligatoryjnego orzekania dożywotniego zakazu zajmowania wszelkich stanowisk wiązanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi wobec osób skazanych na karę pozbawienia wolności za przestępstwo o charakterze seksualnym wobec dziecka.

"Tylko w ten sposób zostanie zrealizowany zamierzony przez ustawodawcę profilaktyczny cel środków karnych określony jako +ochrona przed kontynuowaniem działalności przestępczej przez osoby, które z pobudek seksualnych dopuszczają się groźnych przestępstw+" - podkreśla resort w uzasadnieniu.

W projekcie resort proponuje też uporządkowanie katalogu przestępstw, za które nieletni może ponieść odpowiedzialność karną. Propozycja ministerstwa zakłada zaliczenie do tego katalogu wszystkich przestępstw zagrożonych karą nie niższą niż trzy lata więzienia. Ponadto do czynów umożliwiających pociągniecie nieletniego do odpowiedzialności karnej MS proponuje zaliczyć m.in. bójkę lub pobicie, zwykłe i kwalifikowane sprowadzenie niebezpieczeństwa powszechnego, pozbawienie wolności człowieka, zgwałcenie i doprowadzenie do innej czynności seksualnej, kradzież i wymuszenie rozbójnicze.

Projekt wprowadza również możliwość orzekania kar nieizolacyjnych – a więc grzywny lub ograniczenia wolności – we wszystkich tych przypadkach, w których ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności, której górna granica nie przekracza ośmiu lat. Rozwiązanie to nie dotyczyłoby jednak sprawców występków charakterze chuligańskim.