Subskrybuj nas na Youtube
Dzięki nowym przepisom przedsiębiorcy prowadzący działalność online będą mogli według swojego wyboru zawrzeć umowę z kilkoma lub jedną organizacją zarządzającą prawami autorskimi.
Z ponad dwuletnim opóźnieniem Polska implementowała dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym (dalej: dyrektywa CRM). Wdrożenie dyrektywy nastąpiło na mocy ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (dalej: ustawa), która weszła w życie 19 lipca 2018 r.
Ujednolicenie zasad
Ustawa, realizując założenia legislacyjne dyrektywy CRM, określa zasady działania organizacji zbiorowego zarządzania znacznie obszerniej niż dotychczas obowiązujące przepisy rozdziału 12 prawa autorskiego i praw pokrewnych. Ich wprowadzenie ma wyeliminować znaczące różnice w krajowych porządkach prawnych i tym samym ułatwić, szczególnie zagranicznym podmiotom, wykonywanie przysługujących im praw. Ustawa szczegółowo reguluje zasady organizacji i działania organizacji, w tym dotyczące członkostwa w organizacjach, struktury wewnętrznej i władz oraz zarządzania przychodami. Ma to zapewnić większą przejrzystość ich działania i umożliwić uprawnionym, a więc każdemu, komu przysługują prawa autorskie lub prawa pokrewne lub tytuł prawny do przychodów z tych praw, kontrolę nad przychodami uzyskiwanymi z rozpowszechniania utworów oddanych w zarząd.
Tylko utwory muzyczne i tylko online
Na szczególną uwagę zasługuje nowe w polskim porządku prawnym rozwiązanie wprowadzone przez ustawę ‒ licencje wieloterytorialne. Licencje te obejmują terytorium więcej niż jednego państwa. Takie rozwiązanie pozwala na wyeliminowanie trudności w dostarczaniu muzyki online, powodowanych do tej pory różnicami w systemach ochrony praw autorskich w poszczególnych krajach Unii Europejskiej.
Ustawa w art. 3 pkt 12 zawiera skomplikowaną definicję licencji wieloterytorialnej. Odwołuje się ona bowiem do trzech innych ustaw (ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawy o prawach konsumenta oraz ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną). W praktyce sprowadza się jednak do tego, że pojęcie licencji wieloterytorialnej obejmuje wyłącznie uprawnienie do utrwalania i zwielokrotniania utworów muzycznych i słowno-muzycznych techniką cyfrową pozwalającą na świadczenie usługi online oraz uprawnienie do rozpowszechniania tak utrwalonych utworów na terytorium więcej niż jednego państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, z tym zastrzeżeniem, że rozpowszechnianie to odbywać się musi na odległość.
Połączenie w polskiej ustawie w jedną definicję przewidzianych w dyrektywie CRM definicji licencji wieloterytorialnej i prawa do utworów muzycznych dla wykorzystania online przesądza, że do umów dotyczących korzystania z utworów innych niż muzyczne i słowno-muzyczne oraz rozpowszechniania utworów muzycznych w sposób inny niż online, przepisy rozdziału 6 ustawy nie znajdą zastosowania, nawet jeśli w treści takiej umowy użyte zostanie pojęcie licencji wieloterytorialnej.
Co to zmieni w praktyce
Mimo ograniczonego stosowania przepisów o licencji wieloterytorialnej jej wykorzystanie może pozwolić przedsiębiorcom na uniknięcie wielu komplikacji. Nie muszą już zawierać umów licencyjnych z wieloma organizacjami zarzadzania działającymi w różnych krajach. Do tej pory ze względu na sposób działania organizacji przedsiębiorca zmuszony był odprowadzać opłaty licencyjne na rzecz wielu organizacji zbiorowego zarządzania reprezentujących uprawnionego w poszczególnych krajach (terytoriach). Organizacje te nie tylko nie miały obowiązku zawierania umów o reprezentację z innym organizacjami tego typu, lecz także często uzależniały zawarcie umów z samymi uprawnionymi od zagwarantowania wyłączności. Po zmianach uprawniony będzie mógł w tym samym czasie zlecić zarządzanie organizacjom lokalnym, a w przypadku gdy działalność organizacji lokalnej nie obejmuje udzielania licencji wieloterytorialnych ‒ na zasadach niewyłączności zlecić reprezentację innej organizacji o większym zasięgu.
W konsekwencji użytkownicy powinni uzyskać dostęp do większego repertuaru, zwłaszcza zagranicznego. Być może też już wkrótce do rzadkości będzie należeć komunikat informujący, że zamówienie nie może być zrealizowane, ponieważ usługa jest dostępna jedynie w wybranych krajach. Nowa regulacja pozwoli również ograniczyć koszty prowadzenia działalności ze względu na większą konkurencyjność opłat licencyjnych, ale przede wszystkim poprzez ograniczenie wydatków na administrowanie procesem pozyskiwania licencji.
Zasady udzielania
Organizacje zbiorowego zarządzania zostały zobowiązane do przestrzegania określonych zasad przy udzielania licencji wieloterytorialnych i, co ważne, zasady te zostały ujednolicone dla wszystkich organizacji działających na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Powinny one stosować aktualne, elektroniczne bazy danych gromadzące informacje na temat własności praw będących przedmiotem licencji wieloterytorialnych, zawierające dane umożliwiające identyfikowanie utworów (repertuaru), praw i podmiotów uprawnionych oraz terytoriów objętych upoważnieniem, w tym również przez przypisywanie niepowtarzalnych identyfikatorów. W praktyce dostęp do tak stworzonych baz powinien umożliwić sprawne wyszukiwanie utworu przez użytkownika i dotarcie do organizacji zarządzającej nim na danym terytorium.
Ponadto organizacje mają obowiązek udostępnić informacje dotyczące utworu na wniosek uprawnionego, użytkownika lub innej organizacji. Informacja taka obejmuje utwory, do których prawami zbiorowo zarządza organizacja, zakres jej uprawnień do konkretnego utworu na poszczególnych polach eksploatacji oraz terytoria, na których organizacja może udzielić licencji. Komunikacja w tej sprawie odbywa się w formie elektronicznej. To, w jakim zakresie prawo do pozyskania informacji będzie rzeczywiście respektowane, pokaże praktyka. Warto pamiętać, że art. 54 ust. 3 ustawy daje organizacjom zbiorowego zarządzania prawo do powołania się na ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa i możliwość ograniczania zakresu udostępnianych informacji.
Organizacje powinny umożliwić uprawnionym zgłaszanie drogą elektroniczną korekt danych dotyczących utworów. Korekta taka powinna być dokonywana niezwłocznie. Korzystanie z licencji powinno być monitorowane przez organizację, aby możliwe było nie tylko dokładne określenie wynagrodzenia przysługującego uprawnionemu, lecz także wykrycie przypadków nielegalnego wykorzystywania utworów. W motywie 43 dyrektywy CRM wyrażono postulat, że monitorowanie zawsze powinno być prowadzone przez organizacje zbiorowego zarządzania z poszanowaniem praw podstawowych, w tym prawa do poszanowania życia prywatnego oraz prawa ochrony danych osobowych użytkowników.
Po otrzymaniu od użytkowników informacji o wykorzystaniu utworów organizacje powinny bezzwłocznie wystawić im faktury elektroniczne. Każda faktura musi zawierać informacje o utworach objętych daną licencją wieloterytorialną wraz z podaniem pół eksploatacji oraz informacji o faktycznym wykorzystaniu w okresie rozliczeniowym, którego dotyczy faktura.
Organizacje pobierają, dzielą i wypłacają uprawnionym przychody uzyskane z zarządzanych praw autorskich. Powinno to nastąpić niezwłocznie po zgłoszeniu faktycznego wykorzystania utworów w ramach licencji wieloterytorialnej. Wraz z płatnością organizacja udostępnia uprawnionemu informację zawierającą co najmniej dane na temat okresu i terytoriów, na których miało miejsce wykorzystanie utworów, wysokości przychodów z uwzględnieniem ich podziału oraz dokonanych potrąceń według całości lub części wykorzystywanego utworu oraz wykorzystujących utwór użytkowników.
Drogą elektroniczną
Ustawa przewiduje, że komunikacja między uprawnionym a organizacją zarządzania dotycząca dostępności repertuaru oraz komunikacja między organizacją zarządzania a użytkownikiem dotycząca monitorowania wykorzystania utworów objętych licencją w całości odbywać się będzie w drodze elektronicznej. Organizacja zbiorowego zarzadzania jest zobowiązana na mocy art. 56 ustawy zapewnić taki kanał komunikacji. Faktura za korzystanie z utworów muzycznych na podstawie licencji wieloterytorialnej wystawiana w formie elektronicznej powinna zawierać szczegółowe informacje na temat faktycznie wykorzystanych przez użytkownika utworów. Użytkownik, również drogą elektroniczną, może zgłosić do takiej faktury zastrzeżenia.
Ustawa przewiduje możliwość wykorzystywania kanałów komunikacji przewidzianych przez dobrowolne międzynarodowe lub unijne standardy branżowe lub praktyki wymiany danych.
Umowa o reprezentacji innej organizacji
W ślad za brzmieniem dyrektywy CRM ustawodawca polski zobowiązał każdą organizację zbiorowego zarządzania oferującą usługi w zakresie udzielania licencji wieloterytorialnych do przyjęcia zlecenia reprezentacji repertuaru tych organizacji, które nie udzielają licencji wieloterytorialnych samodzielnie. W tym celu organizacje zawierają umowy o reprezentacji. Umowy o reprezentacji między organizacjami nie mogą być zawierane na zasadach wyłączności, co powoduje, że zarówno uprawnieni, jak i użytkownicy (w tym przedsiębiorcy) powinni uzyskać łatwiejszy dostęp do wielu kanałów dystrybucji różnorodnego repertuaru.
Mimo zalet, jakie niesie wprowadzenie licencji wieloterytorialnej, nie sposób pominąć ryzyka marginalizacji niewielkich, krajowych usługodawców na rzecz np. dysponujących nieograniczonymi budżetami marketingowymi koncernów muzycznych. Takiemu scenariuszowi ma jednak przeciwdziałać art. 61 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym organizacja zbiorowego zarządzania zarządzająca repertuarem innej organizacji ma obowiązek oferować i licencjonować ten repertuar na takich samych zasadach jak repertuar własny.
W sytuacji gdy organizacja zbiorowego zarządzania nie udziela licencji wieloterytorialnych i jednocześnie nie zabezpiecza interesu uprawnionych poprzez zawarcie odpowiedniej umowy o reprezentację z inną organizacją – uprawnieni mogą samodzielnie zawrzeć umowę o zbiorowe zarządzanie dotyczącą udzielania licencji wieloterytorialnej z inną organizacją, nie rezygnując z bycia reprezentowanym przez dotychczasową na określonym terytorium.
Jakie zadania mają organizacje zbiorowego zarządzania
• udzielanie licencji użytkownikom,
• kontrolowanie użytkowników,
• monitorowanie korzystania z praw,
• egzekwowanie praw autorskich i praw pokrewnych,
• pobieranie przychodów z tytułu eksploatacji praw,
• podział należnych im kwot między podmioty uprawnione.
!Uzyskanie licencji wieloterytorialnej będzie mieć znaczenie głównie dla dostawców usług online wykorzystujących utwory muzyczne, takich jak pobieranie utworów muzycznych lub odsłuchiwanie ich z wykorzystaniem technologii przesyłania strumieniowego, a także innych usług zapewniających dostęp do filmów lub gier, w których muzyka stanowi ważny element.
Podstawa prawna
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym (Dz.Urz. UE z 2014 r. L 84, s. 72).
Ustawa o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi z 15 czerwca 2018 r. (Dz.U. poz. 1293).
Ustawa z 4 lutego 1994 r. – Prawo autorskie i prawa pokrewne (t.j. Dz.U. z 2018 r. 1191 ze zm.).
