Sprawa dotyczyła roszczenia o zapłatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz o jej wydanie.
Uznał tak Sąd Najwyższy w jednym z ostatnich wyroków.
Sprawa dotyczyła roszczenia o zapłatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz o jej wydanie. Wiesław K. miał być jednym z następców prawnych właścicieli kamienicy przy ul. Wilczej w Warszawie, obecnie zajmowanej przez Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk. PAN był wpisanym do księgi wieczystej użytkownikiem wieczystym kamienicy, którą udostępnił – na mocy umowy użyczenia – instytucji kultury, jaką jest Muzeum Zoologii. Wiesław K. dysponował natomiast od 2001 r. decyzją ówczesnego prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast stwierdzającą nieważność decyzji nacjonalizacyjnych odnoszących się do spornej kamienicy, a wydanych na podstawie dekretu Bieruta w latach 50. ubiegłego wieku. W efekcie pan K. pozwał zarówno muzeum, jak i PAN o wydanie swojej części kamienicy, a także o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części tej nieruchomości – po 3,6 mln zł od obydwu jednostek, czyli łącznie prawie 7,2 mln zł.
Sąd I instancji zasądził część żądanej kwoty od Muzeum Zoologii, a w stosunku do PAN oddalił powództwo. Po apelacji pozwanych sąd II instancji zmienił wyrok i oddalił powództwo w pozostałej części, przypadającej na muzeum. To orzeczenie z kolei zakwestionował Sąd Najwyższy, który – uwzględniając skargę kasacyjną Wiesława K. – zwrócił sprawę sądowi apelacyjnemu do ponownego rozpatrzenia.
Uzasadniając wyrok SN wskazał, że zgodnie z art. 230 kodeksu cywilnego przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego. Tymczasem art. 224 par. 1 k.c. ustala zasadę, że samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. To samo dotyczy też posiadacza zależnego. Decydującą kwestią dla ewentualnej odpowiedzialności za bezumowne korzystanie z rzeczy jest więc ocena dobrej wiary posiadacza zależnego.
– W takim wypadku musi zostać też wykazana zła wiara posiadacza zależnego, którym jest Muzeum Zoologii, ale należy tu pamiętać, że inny jest zakres odpowiedzialności posiadacza samoistnego, a inny – posiadacza zależnego – powiedział sędzia Dariusz Dończyk.
Powstaje więc problem, czy można przyjąć dobrą wiarę muzeum tylko dlatego, że podstawą używania nieruchomości była umowa między nim a PAN. Zdaniem SN – nie, i sąd apelacyjny musi ocenić, czy i w jakim momencie Muzeum Zoologii jako posiadacz zależny dowiedziało się o tym, że nie ma tytułu prawnego do korzystania ze spornej kamienicy.
ORZECZNICTWO
Wyrok Sądu Najwyższego z 10 sierpnia 2017 r., sygn. akt I CSK 753/16. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia