Nie jest to dobry czas na zmianę wysokości odsetek ustawowych - twierdzą eksperci. Stopy procentowe NBP, od których zależy wysokość odsetek, niemal na pewno zostaną obniżone. Obok odsetek ustawowych funkcjonują jeszcze odsetki podatkowe, maksymalne i od odsetek.
Wysokość odsetek ustawowych od 15 grudnia wyniesie 13 proc., zamiast 11,5 proc. Jest to rezultat wejścia w życie rozporządzenia z 4 grudnia Rady Ministrów w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych (Dz.U. nr 220, poz. 1434). Ostatnia ich zmiana nastąpiła 15 października 2005 r. Podwyższenie ma służyć utrzymaniu terminowego regulowania należności przez dłużników względem wierzycieli.
Dyscyplina płatnicza
Zgodnie z art. 359 kodeksu cywilnego odsetki od sumy pieniężnej należą się, gdy wynika to z czynności prawnej, ustawy, orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. Możliwość ich żądania pojawia się już od następnego dnia po przekroczeniu terminu płatności. Odsetki ustawowe obliczane są w stosunku rocznym. Jeżeli w danym roku stawka odsetek ustawowych ulegnie zmianie, naliczane są one proporcjonalnie do stawki obowiązującej w danej części roku.
Rada Ministrów, wyznaczając wysokość odsetek ustawowych, kieruje się koniecznością zapewnienia dyscypliny płatniczej i sprawnego przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, biorąc pod uwagę wysokość rynkowych stóp procentowych oraz stóp procentowych NBP. W ciągu ostatnich trzech lat NBP podwyższał stopy procentowe sześciokrotnie, łącznie o 1,5 pkt proc. - twierdzi resort sprawiedliwości. Analitycy jednak uważają, że nie jest to dobry czas na podwyższenie odsetek ustawowych.
Nie najlepszy moment
- To niedobry moment na podwyższanie odsetek. Ministerstwo Sprawiedliwości tłumaczy swoją decyzję tym, że od poprzedniego rozporządzenia RPP podniosła bankowe stopy procentowe. Ostatnio jednak je obniżyła i na pewno obniży je nawet o 2 proc. w ciągu 1, 2 lat - uważa Arkadiusz Protas, wiceprezes Business Centre Club.
Eksperci podnoszą, że wysokość ustawowych odsetek wpływa na powstawanie zatorów płatniczych. Przy zbyt niskich odsetkach przedsiębiorcy nie biorą kredytów na spłatę długu, a zadłużają się i płacą odsetki.
- Problem zatorów płatniczych może się pojawić w związku z mniejszą ilością pieniędzy na rynku oraz ograniczaniem zamówień i sprzedaży - uważa Arkadiusz Protas.
Różna wysokość odsetek
Za zwłokę we wpłatach należności budżetowych naliczane są odsetki podatkowe. Ich podstawą prawną jest art. 53 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Aktualnie wynoszą 15 proc. Odsetki od zobowiązań podatkowych naliczane są od wpłaconych ze zwłoką podatków, ceł składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, opłat za zezwolenia i za korzystanie ze środowiska.
W umowach pożyczek i kredytów nie można ustanawiać dowolnych odsetek umownych. Przeciwdziała temu instytucja odsetek maksymalnych. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (7,25 proc.). Od 27 listopada 2008 r. odsetki maksymalne wynoszą 29 proc.
W przypadku zalegania przez dłużnika z płatnością, po zasądzeniu już odsetek, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie. Uprawnienie to powstaje od wytoczenia o nie powództwa, zgodnie z art. 482 k.c. Jest tak, gdy od należności głównej zasądzono już odsetki, które nie zostały uiszczone.
OPINIA
SEBASTIAN PONIKOWSKI
adwokat z Kancelarii Baker & McKenzie
Za podwyższeniem odsetek ustawowych przemawia narastanie kłopotów z terminowym realizowaniem płatności, co uderza w wierzycieli. Trudno ocenić, czy podwyższenie wysokości odsetek ustawowych jest odpowiednie, zwłaszcza że eksperci zapowiadają obniżki stóp procentowych. Działanie takie, podjęte w momencie gdy na rynku występują symptomy spowolnienia gospodarczego, wpłynie bez wątpienia zarówno na sytuację dłużników, jak i wierzycieli, ponieważ wysokość odsetek ustawowych jest również, co do zasady, minimalnym poziomem odsetek za opóźnienie w zapłacie należności pieniężnych. Tym samym generalnie dłużnik niespełniający w terminie swojego świadczenia będzie narażony na bardziej dotkliwą sankcję, natomiast wierzyciel otrzyma wyższe odsetki za nieterminową zapłatę.
