Rozmawiamy z MARCINEM DZIURDĄ, prezesem Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa - Od dziś w każdej sprawie przed sądem okręgowym interesy Skarbu Państwa będzie reprezentowała Prokuratoria Generalna. Prokuratoria będzie występowała też w każdym arbitrażu handlowym z udziałem państwa.
● Dzisiaj wchodzą w życie znowelizowane przepisy ustawy o Prokuratorii Generalnej, które w sposób istotny rozszerzają wasze kompetencje. Czy to znaczy, że majątek państwowy będzie teraz lepiej chroniony?
– Kompetencje Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w istotny sposób się zwiększą. Do tej pory obowiązkowo reprezentowała ona Skarb Państwa w sprawach o wartości powyżej 1 mln zł. Ta granica była sztuczna i wywoływała problemy w praktyce. Teraz ustawodawca wybrał najprostsze rozwiązanie – powiązanie kompetencji Prokuratorii z właściwością sądów okręgowych. Jeżeli sprawa wszczęta po wejściu w życie nowelizacji będzie rozpoznawana w I instancji w sądzie okręgowym, to Prokuratoria będzie musiała reprezentować Skarb Państwa. Jeśli zaś sprawa rozpoznawana będzie w I instancji przez sąd rejonowy, to Prokuratoria nie będzie w niej występować – z dwoma wyjątkami.
● Jakie to są sytuacje?
– Sprawy o stwierdzenie zasiedzenia oraz o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym – jednak tylko w sytuacji, gdy wartość sporu przewyższa milion złotych.
● Czy Prokuratoria reprezentuje także urzędy państwowe?
– Nie. Zarówno przed sądami powszechnymi, jak i przed Sądem Najwyższym Prokuratoria może reprezentować tylko Skarb Państwa. Jeśli zatem w sprawie występuje urząd – np. jako pracodawca – to w tej sprawie nie może pojawić się Prokuratoria.
● Według nowelizacji radcowie, którzy wygrają sprawy, mają otrzymywać zwrot kosztów zastępstwa procesowego. Wcześniej nie byli wynagradzani za prowadzenie spraw?
– Tak, i było to rozwiązanie krzywdzące. Do tej pory radcowie Prokuratorii nie mieli prawa do kosztów zastępstwa procesowego, w przeciwieństwie do radców prawnych zatrudnionych w urzędach. Trzeba pamiętać, że chodzić tu będzie jedynie o koszty, które zostaną zasądzone i ściągnięte od drugiej strony. Poza tym nawet w największych sprawach – o kilkaset milionów złotych – koszty zastępstwa procesowego wynoszą 7,2 tys. zł. Co więcej, sądy nierzadko w ogóle nie zasądzają kosztów na rzecz Skarbu Państwa, a nawet jeśli zasądzą, to często koszty są nieściągalne. Nowelizacja będzie miała raczej wymiar motywacyjny, a dopiero w drugiej kolejności finansowy. Nawet niewielkie kwoty są jednak istotne, bo w tym roku radcowie Prokuratorii – w przeciwieństwie do sędziów – nie mogą liczyć na realne podwyżki wynagrodzeń.
● Uregulowano też zasady współpracy między Prokuratorią a innymi organami państwa. Czy Prokuratoria miała dostęp do wszystkich dokumentów?
– Miała. Zakres nowego rozporządzenia wykonawczego do ustawy musi być jednak rozszerzony o sprawy międzynarodowe. Do tej pory uregulowana była jedynie współpraca w sprawach przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym.
● Jakie zmiany nastąpią w sprawach arbitrażowych z udziałem Skarbu Państwa?
– Kiedy nowelizacja wejdzie w życie, Prokuratoria będzie występowała w każdym arbitrażu handlowym z udziałem Skarbu Państwa. Najwięcej sporów wiąże się z działalnością Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. Na przykład inwestorzy budujący drogi domagają się dodatkowego wynagrodzenia.
● Jakie sprawy obecnie trafiają najczęściej do Prokuratorii?
– Masowo składane są pozwy związane z warunkami pobytu w aresztach i zakładach karnych.
● Czy są to pozwy o odszkodowania czy zadośćuczynienie?
– Różnie. Występują pozwy o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych z powodu naruszenia zasady, że na jednego osadzonego ma przypadać co najmniej 3 mkw. Zdarzają się też pozwy o odszkodowanie za bezprawie legislacyjne.
● Co należy wykazać w takim pozwie, aby sprawę wygrać?
– To nie jest pytanie do pełnomocnika pozwanego, zresztą takie powództwa przeciwko Skarbowi Państwa z reguły nie są skuteczne. Sam fakt przebywania w celi o powierzchni poniżej 3 mkw. na osobę nie przesądza o odpowiedzialności Skarbu Państwa. Także w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka naruszenie normy 3 mkw. nie daje automatycznie prawa do odszkodowania. Muszą wystąpić szczególne okoliczności. Powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, trzeba pamiętać, że miał on charakter prospektywny. Do grudnia 2009 r. zakwestionowane przepisy obowiązują.
● Do grudnia nie wybudujemy większych cel!
– Proszę zauważyć, że Trybunał nie stwierdził, iż norma 3 mkw. ma charakter bezwzględny, ale że należy precyzyjnie określić, w jakich sytuacjach można od tej normy odejść. W Ministerstwie Sprawiedliwości trwają prace nad odpowiednią ustawą.
● W jakich innych istotnych sprawach występuje Prokuratoria?
– O odszkodowania za decyzje podatkowe w takich sprawach, jak Optimus. Przegraliśmy tę sprawę w I instancji, ale sąd apelacyjny uchylił wyrok i sprawa wróciła do ponownego rozpoznania. Występujemy też w postępowaniu z powództwa spółki MCI o odszkodowanie za decyzje podatkowe dotyczące spółki JTT.
● MARCIN DZIURDA
radca prawny, absolwent Wydziału Prawa i Administracji oraz Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW