Czy istnieje możliwość ustanowienia zastawu na udziałach spółki z o.o., a także ich zbywania?
W celu zabezpieczenia wierzytelności, zgodnie z art. 306 par. 1 kodeksu cywilnego, rzecz ruchomą można obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością, i zasadniczo z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy. Zastaw może być również ustanowiony na prawach, w tym m.in. na akcjach i udziałach.
Możliwość zastawiania udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przewiduje wprost art. 180 kodeksu spółek handlowych. Jednak umowa spółki może określać tryb i warunki zastawu, w szczególności może wyłączyć lub ograniczyć ustanawianie zastawu, bądź też uzależniać zastaw od uzyskania zgody organu spółki. Skuteczne ustanowienie zastawu na udziałach będzie możliwe po spełnieniu warunków wynikających z umowy spółki, np. po uzyskaniu zgody zgromadzenia wspólników, z chwilą zawarcia umowy w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie. Od momentu ustanowienia zastawu na udziałach zastawnik (wierzyciel zabezpieczający swoje roszczenia) będzie mógł dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń z udziałów, bez względu na to, kto stanie się ich właścicielem. Oznacza to, że udziałowiec, którego udziały zostały zastawione, może nimi dowolnie rozporządzać z zastrzeżeniem ograniczeń wynikających z umowy spółki. Zobowiązanie wspólnika wobec zastawnika, że udziałów nie zbędzie dopóki ciąży na nich zastaw, jest w świetle art. 311 kodeksu cywilnego nieważne.
Dla potencjalnego nabywcy zastawionych udziałów istotne znaczenie będą miały zapisy umowy zastawniczej i uprawnienia zastawnika określone w umowie spółki. Samo ustanowienie zastawu na udziałach nie uprawnia automatycznie zastawnika do wykonywania praw przysługujących wspólnikowi. W spółce z o.o. zastawnikowi nie przysługuje prawo głosu. Takie uprawnienie może zostać przyznane w umowie spółki. Zastawnikowi będzie jednak przysługiwało prawo do dywidendy, jeśli w umowie o zastaw nie postanowiono inaczej.