Prowadzę gospodarstwo agroturystyczne na Mazurach. Zdarza się, że podczas prac znajduję różne przedmioty sprzed kilkudziesięciu lat. Niektóre są dobrze zachowane i bardzo ładne. Czy mogę je zatrzymać i wystawić jako eksponaty? – pyta pan Paweł
21 czerwca 2015 r. weszła w życie ustawa, która porządkuje procedury, jakie obowiązują znalazcę. Znalazca rzeczy o wartości ponad 100 zł zawiadamia o tym starostę, który jest organem właściwym do przechowywania rzeczy i poszukiwania ich właścicieli. Oczywiście starosta może wyznaczyć firmę, która będzie się zajmowała przechowywaniem, czyli prowadzeniem biura rzeczy znalezionych. Ale w razie znalezienia broni lub niewybuchów w pierwszej kolejności należy zawiadomić policję lub straż miejską. Jeśli znalezisko ma wartość większą niż 100 zł, to starosta wywiesi informację z wezwaniem do odebrania zguby, ale jeżeli przekracza 5 tys. zł, zamieści również ogłoszenie w lokalnej gazecie i w Biuletynie Informacji Publicznej.
Osoba, który zgłosi się po swoją własność, może zostać poproszona o pokrycie kosztów związanych z przechowywaniem, a także z poszukiwaniem uprawnionych do odbioru. Jeśli własność nie zostanie odebrana w ciągu roku od doręczenia właścicielowi wezwania, lub w ciągu dwóch lat, gdy jest on nieznany, przechodzi na własność znalazcy. Starosta zawiadomi go o tym fakcie i poczeka dwa tygodnie na odbiór. Znalazca zawsze może upomnieć się o znaleźne w wysokości 10 proc. wartości rzeczy. Warunkiem jest zgłoszenie roszczenia najpóźniej w dniu jej odbioru przez prawowitego właściciela.
Kolejna nowość dotyczy znalezionych skarbów, czyli rzeczy o wartości materialnej odkrytych w okolicznościach, które dają przekonanie, że poszukiwanie właścicieli byłoby bezcelowe. Mogą to być właśnie elementy wyposażenia gospodarstwa domowego lub narzędzia sprzed kilkudziesięciu lat. Wtedy stają się współwłasnością w równych częściach właściciela nieruchomości, na terenie której je odkryto, i znalazcy. Muszą oni dojść do porozumienia, jak się rozliczyć. Jeśli znalazca jest też właścicielem nieruchomości, całość należy do niego (wcześniej znalezisko przechodziło na rzecz państwa). Jeśli jednak znalezisko jest zabytkiem lub materiałem archiwalnym, to nadal właścicielem staje się Skarb Państwa, a znalazca jest zobowiązany oddać je staroście (otrzyma nagrodę). Według prawa zabytkiem jest rzecz, która stanowi świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, a jego ocalenie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Ustawa przewiduje utworzenie krajowego rejestru utraconych zabytków po to, aby nie można było zasłaniać się niewiedzą.
Podstawa prawna
Art. 189 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121). Art. 5, art. 10–11 ustawy z 20 lutego 2015 r. o rzeczach znalezionych (Dz.U. poz. 397). Art. 3 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r. nr 162, poz. 1568).