Obowiązek meldunkowy ciąży na osobie opuszczającej trwale miejsce dotychczasowego pobytu. Jeśli obowiązek ten nie zostanie zrealizowany, wówczas decyzję w sprawie wymeldowania wydaje z urzędu lub na wniosek (np. właściciela lokalu) organ gminy.

Obowiązek meldunkowy dotyczy każdego obywatela polskiego i polega na zameldowaniu się albo wymeldowaniu w miejscu pobytu stałego lub czasowego a także zgłoszeniu wyjazdu poza granice Polski na okres dłuższy niż 6 miesięcy (albo wyjazdu z zamiarem stałego pobytu za granicą). Regulacje dotyczące meldunku zawarte są w ustawie z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (art. 24 i kolejne). Zgodnie z tą ustawą pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania. Z kolei pobytem czasowym jest przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem. W miejscu pobytu stałego lub czasowego należy się zameldować najpóźniej w 30 dniu, licząc od dnia przybycia do tego miejsca. Należy też pamiętać, że zgodnie z ustawą o ewidencji ludności równocześnie można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego i jedno miejsce pobytu czasowego.

Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności: Obywatel polski, który opuszcza miejsce pobytu stałego albo opuszcza miejsce pobytu czasowego przed upływem deklarowanego okresu pobytu obowiązany jest wymeldować się.

Wymeldowanie dokonuje się pisemnie na formularzu we właściwym miejscowo urzędzie gminy (należy okazać do wglądu dowód osobisty lub paszport). Sprawę tego typu załatwić można także przez internet (formularz można złożyć online przez ePUAP — potrzebny jest do tego profil zaufany eGo. Zobacz więcej na: obywatel.gov.pl/meldunek).

Jeżeli dane zgłoszone do zameldowania lub wymeldowania budzą wątpliwości o zameldowaniu lub wymeldowaniu rozstrzyga organ gminy w drodze decyzji administracyjnej.

Jeżeli obywatel polski opuścił miejsce pobytu stałego albo opuścił miejsce pobytu czasowego przed upływem deklarowanego okresu pobytu i nie dopełnił obowiązku wymeldowania się - wówczas właściwy organ gminy wydaje z urzędu lub na wniosek właściciela (lub innego podmiotu dysponującego tytułem prawnym do lokalu, np. najemcy) decyzję w sprawie wymeldowania.

Zatem w przypadku, gdy osoba opuściła dany lokal (dom, mieszkanie) i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się - wówczas właściciel nieruchomości albo ten, kto ma inny dokument potwierdzający prawo do lokalu - może złożyć w gminie wniosek o wymeldowanie takiej osoby.

We wniosku o wymeldowanie należy podać swoje dane teleadresowe oraz dane osoby, która ma zostać wymeldowana. Ponadto należy zwięźle opisać okoliczności, w których dana osoba wyprowadziła się / opuściła lokal. Do wniosku należy załączyć dokument potwierdzający prawo wnioskodawcy do lokalu. Złożony wniosek najpierw przechodzi ocenę formalną. Jeśli wniosek jest kompletny i złożony poprawnie następuje wszczęcie postępowania wyjaśniającego podczas którego strony (wnioskodawca oraz osoba, która ma zostać wymeldowana) zostaną przesłuchane celem ustalenia stanu faktycznego. W razie potrzeby możliwe są także urzędowe oględziny lokalu oraz przesłuchanie świadków.

Osoba bezpodstawnie wymeldowana może złożyć wniosek o uchylenie wymeldowania. We wniosku o uchylenie wymeldowania należy podać swoje dane teleadresowe oraz wskazać z czego wynika bezpodstawność wymeldowania (zwięzły opis okoliczności wraz z podaniem dowodów, np. dokumentów, świadków).